Od Autora
          W roku 2007 obchodzimy 63 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, które trwało 63 dni.
          Nigdy już nie powtórzy się taka zbieżność liczbowa związana z Powstaniem. 63 dni powstańczej walki i 63 rocznice, podczas których wracaliśmy pamięcią do dni Powstania, i do wspomnień o przyjaciołach - towarzyszach broni, którzy polegli w nierównym boju. Powstanie Warszawskie posiada bogatą literaturę. Setki publikacji książkowych i prac naukowych wybitnych historyków. Każdy z 63 dni walki jest udokumentowany. W Muzeum Powstania Warszawskiego fotogramy, projekcje filmowe, eksponaty, utrwalone na taśmach i płytach relacje powstańców, pozwalają bliżej poznać dramaturgię Powstania i losy powstańców.
          63 rocznice Powstania Warszawskiego - szczególnie pierwsze - są mało znane, mimo iż zawierały ogromny ładunek emocjonalny. Jaki miały przebieg? Jaka panowała atmosfera? Jaki był stosunek Władzy do obchodów rocznicy? Jakie były granice możliwości działania Środowisk powstańczych w trudnych dziesięcioleciach? Czy możliwy był kompromis z Władzą i nadanie patriotycznego charakteru rocznicowym obchodom?
          Kolejne rocznice przebiegały w trudnych, upolitycznionych lewicowo, latach. Tendencyjna polityka Władzy odciskała piętno na obchodach rocznicowych, niewielka broszura - kronika tamtych lat, którą przedkładam czytelnikom, szczególnie młodzieży ma w intencji autora rzucić światło na atmosferę, okoliczności i możliwości środowisk powstańczych w organizacji obchodów rocznicowych. Ważna była pamięć o powstańczym czynie, o poległych, składanie wieńców i kwiatów. Starałem się w tym krótkim zapisie oddać atmosferę tamtych rocznic, obfitujących w wydarzenia ważne i niezwykłe. Nie zawsze związane ściśle z datami rocznic. Nie wszystkie wydarzenia mogłem zmieścić w krótkiej kronice.
          Materiały do kroniki pochodzą: z notatek własnych autora, roczników gazet i tygodników, wycinków prasowych. Cenną pomocą była doskonała książka dr Zygmunta Jacka Sawickiego "Bitwa o prawdę". Dziękuję Prezesowi Związku Powstańców Warszawskich Panu Generałowi Zbigniewowi Ścibor- Rylskiemu za "duchowy" patronat nad kroniką. Sekretarzowi Zarządu Związku, Koledze Zbigniewowi Galperynowi, oraz Przewodniczącemu środowiska "Kryska" - Ryszardowi Skrzypczakowi za przygotowanie materiału Kroniki do druku i nadanie formy edytorskiej. Materiały do kroniki zostały wykonane społecznie.
          Życzę Czytelnikom nowych odkrywczych wrażeń przy lekturze Kroniki i proszę o nadsyłanie - na adres Związku - uwag krytycznych lub uzupełniających treść.

          Rok 1945 - 1 Rocznica
          1 sierpnia, w pierwszą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego na Cmentarz Wojskowy Powązki przybyły, mimo braku komunikacji miejskiej, tłumy mieszkańców Warszawy i trzymające się razem grupy powstańców, bacznie obserwowane przez obecnych na cmentarzu funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa.
          Powracający z obozów jenieckich powstańcy szybko nawiązali kontakty z towarzyszami broni, którzy już od marca byli zaangażowani w działalność wstępnego dokumentowania walk powstańczych i pracę w środowiskowych i rodzinnych komitetach ekshumacyjnych.
          Polski Czerwony Krzyż powołał liczny i doskonale działający zespół ds. ekshumacji poległych powstańców. Sporządzono mapę miejsc, gdzie znajdowały się powstańcze mogiły i nieoznaczone ściśle miejsca pochówku często pod zwałami gruzu zniszczonych bombardowaniem budynków. Zbierano i rejestrowano informacje świadków śmierci i pochówków powstańców. Ekshumowane zwłoki powstańców chowano na Cmentarzu Wojskowym Powązki w prowizorycznych, indywidualnych mogiłach z zachowaniem przynależności do macierzystych formacji powstańczych. Był to początek przyszłych trwałych kwater powstańczych. Równolegle do działań rodzinnych i środowiskowych komitetów ekshumacyjnych, władze prowadziły ekshumacje i pochówek na wydzielonych kwaterach żołnierzy formacji lewicowych poległych w Powstaniu. Na kwatery te trafiały w różny sposób również zwłoki żołnierzy formacji AK-owskich. Trudny i niebezpieczny dla uczestników - właściwie nielegalnych komitetów - okres trwał do września kiedy płk Jan Mazurkiewicz "Radosław" - aresztowany l sierpnia rano w drodze na Cmentarz Powązki - wystosował apel do żołnierzy AK Obszaru Centralnego o ujawnieniu się przed komisjami likwidacyjnymi powołanymi w Warszawie i w terenie.
          W Warszawie komisja likwidacyjna mieściła się w gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Alejach Jerozolimskich róg Nowego Świata. Przewodniczącym komisji był płk "Radosław", jego zastępcą ppłk Jan Gorazdowski "Wolański': były szef Biura Personalnego KG - AK.
          Obserwatorem z ramienia Ministerstwa bezpieczeństwa Publicznego był mjr Józef Czaplicki (właściwe nazwisko Izydor Kurc) powszechnie znany jako "Akower", z uwagi na zawodowe zainteresowania.
          Wielu powstańców było w rozterce. Ujawnić się czy też czekać na spodziewane zmiany polityczne, poprawę stosunku władz do żołnierzy Armii Krajowej, wolne wybory, co uwiarygodniał powrót do kraju w czerwcu Stanisława Mikołajczyka, premiera emigracyjnego rządu polskiego na uchodźstwie, pełniącego funkcję wicepremiera Rządu Tymczasowego Jedności Narodowej w Polsce. Większość będących w kraju powstańców przyjęła w dobrej wierze apel cieszącego się powszechnym szacunkiem dowódcy płk "Radosława" i ujawniła się wypełniając i podpisując odpowiednie formularze personalne. Komisja wydawała zaświadczenia o rejestracji i spełnienia obowiązku ujawnienia się. Oficerowie otrzymali skierowania do komisji weryfikacyjnej przy Oddziale personalnym Sztabu generalnego WP. W myśl postanowień zawartych w porozumieniu o utworzeniu komisji likwidacyjnych każdy ujawniający się żołnierz Armii Krajowej był objęty szeroką amnestią gwarantującą wolność osobistą i pełnię praw obywatelskich. Działalność komisji likwidacyjnych na terenie obszaru Centralnego obejmującego województwa: warszawskie, lubelskie, łódzkie, białostockie i kieleckie, objęła ok. 50 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej. Władze bezpieczeństwa posiadły ogromną wiedzę wykorzystaną później w licznych akcjach represyjnych. Po roku 1948 postanowienia zawarte w Porozumieniu z roku 1945 nie były już wiążące. Władze zaostrzyły kurs wobec członków b. AK, których spotkały liczne represje i aresztowania.

          Rok 1946 - 2 Rocznica
          Powstańcy nie pozostawali w bezczynności organizacyjnej. Kierunki działania nadawali byli dowódcy. Płk Jan Mazurkiewicz "Radosław" podjął szereg ważnych inicjatyw, których realizacja mocno wiązała kręgi powstańcze. W kwietniu 1946 r. rozpoczęto roboty ziemne na Cmentarzu Wojskowym Powązki pod budowę Pomnika "Gloria Victis" (Chwała Zwyciężonym) projektu Haliny Kłosowicz. Grupy powstańców z wielu środowisk pracowały zarówno w pierwszym etapie budowy, jak również przy wznoszeniu bryły Pomnika. Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie monumentu wykonanego przez firmę kamieniarską Braci Kozieńskich miało miejsce 1 sierpnia 1946 r. gromadząc tłumy warszawiaków. Powstańcy warszawscy wkroczyli na Cmentarz Główną Bramą od ul. Powązkowskiej, niektórzy w historycznych panterkach i furażerkach w zwartych grupach środowiskowych.
          Dużą pomocą dla środowisk powstańczych była osoba płk Jana Mazurkiewicza "Radosława". Z Jego środków finansowych, pochodzących z zachowanych londyńskich funduszów dolarowych, działały komitety ekshumacyjne, zakupiono działki na Cmentarzu Powązkowskim pod kwatery powstańcze, organizowano pomoc finansową dla rodzin poległych powstańców, stypendia dla studentów - powstańców, pokryto koszty budowy Pomnika "Gloria Victis". Powstały miejsca pracy, stolarnie, warsztaty mechaniczne, punkty handlowe. Płk "Radosław" podejmował też w latach 1945-46 bezskuteczne próby przekształcenia terenowych komisji likwidacyjnych, w autonomiczne sekcje ds. byłych żołnierzy Armii Krajowej. Były to próby organizacji grup koleżeńskich opartych na więzi z lat konspiracji i Powstania, przywracających godność żołnierzom Armii Krajowej. Negatywne stanowisko władz było nieugięte.
          W sierpniu ukazał się pierwszy numer dwutygodnika "Pokolenie" redagowanego przez grupę młodych AK-owców - powstańców, późniejszych wybitnych pisarzy i dziennikarzy m.in. Lesława Bartelskiego, Romana Bratnego, Tadeusza Konwickiego, Jerzego Pytlakowskiego, Tadeusza Różewicza, Witolda Zalewskiego. Była to próba nawiązania dialogu z władzą. Artykuł wstępny na 1-szej stronie miał intrygujący tytuł "Próba rachunku".
          Zawierał podsumowanie i ocenę działań represyjnych władz wobec AK- owców w latach 1944-45. Żywot pisma był krótki. Ukazało się tylko 7 nu- merów, ostatni w styczniu 1947 r.
          W Słupsku na Placu Powstańców Warszawskich został uroczyście odsłonięty i poświęcony - postawiony prowizorycznie w sierpniu 1945 r. Pomnik Powstania warszawskiego, autorstwa Jana Ma1ety. Pomnik poświęcił ksiądz Jan Zieja "Rybak"", kapelan powstańczy. Ostatecznie Pomnik nosił miano Bohaterów Powstania Warszawskiego.
          W 1946 r. rozpoczęły działalność związki grupujące byłych żołnierzy wielu formacji wojskowych, partyzanckich, więźniów obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych. Mocny organizacyjnie i liczebnie był "Związek uczestników Walk Zbrojnych o Wolność i Demokrację", do którego wstąpiło wielu uczestników Powstania.

          Rok 1947 - 3 Rocznica
          Zorganizowano wiele uroczystości na cmentarzach i w kościołach z udziałem grup powstańczych, których liczebność podkreślała szeroki zasięg obchodów rocznicowych. Tygodnik "Stolica" zamieścił duży tekst poświęcony Powstaniu. Młodzież powstańcza realizowała od wiosny 46 r. ważne zadanie pomocy przy budowie bursy im. Gen. "Grota"- Roweckiego dla sierot po poległych żołnierzach - powstańcach. Całkowicie wypalony i częściowo zniszczony budynek przyszłej bursy znajdował się obok kościoła Najświętszej Marii Panny Królowej Korony Polskiej na ul. Gdańskiej na Marymoncie. Proboszczem parafii był ogólnie szanowany kapłan ks. Zygmunt Trószyński "Alkazar" - kapelan Armii Krajowej oddziałów żoliborskich. Budowa została zakończona w sierpniu 1947 r. Bursę uroczyście przekazano w użytkowanie w obecności płk "Radosława", który sfinansował koszty odbudowy i wyposażenia.
          Prof. Stanisław Płoski zorganizował Instytut Pamięci Narodowej przy Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Powstały pierwsze wzory ankiet dla uczestników Powstania dot. osobistych relacji z walk powstańczych.
          Ukazały się pierwsze książkowe publikacje na temat Powstania Warszawskiego. "Przemarsz przez piekło" Stanisława Podlewskiego, "Powstanie na Mokotowie" Jerzego Pytlakowskiego, "Godzina "W"" Anny Rydzewskiej przyjęte z ciekawością i zadowoleniem przez środowiska powstańcze.
          Spotkania organizujących się od r. 1946 grup powstańczych odbywały się w mieszkaniach prywatnych, w powstających szybko w Warszawie kawiarniach i cukierniach np. cukierni Romana Pomianowskiego na ul. Marszałkowskiej róg ul. Piusa, w Klubie Inteligencji Pracującej przy ul. Mokotowskiej 27. Spotykano się też w gościnnej Architekturze, Klubie Medyka i na Politechnice.
          Powstały pierwsze projekty znaczków pamiątkowych formacji powstańczych "Miotły", "Brody", "Parasola", "Zośki".

          Rok 1948 - 4 Rocznica
          Rok 1948 był zapowiedzią kroków represyjnych władz w stosunku do środowisk AK i uczestników Powstania Warszawskiego. Skromne uroczystości rocznicowe odbyły się na cmentarzach: powązkowskim i wolskim, bez udziału władz. Organizatorem był Związek Uczestników Walk Zbrojnych o Wolność i Demokrację. Nieliczne były wojskowe warty honorowe. Uroczyste msze zostały odprawione w wielu warszawskich kościołach. Władze ograniczyły publikacje na temat Powstania Warszewskiego. Tylko "Tygodnik Powszechny" zamieścił obszerne wzmianki m.in. "0 katolickich postawach Powstańców" i "Tygodnik Warszawski" - artykuł Kazimierza Studentowicza "Sens Powstania Warszawskiego". Warszawski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego prowadził od wielu miesięcy inwigilacje środowisk powstańczych Zgrupowań: "Radosław", "Żywiciel", "Chrobry".
          W grudniu rozpoczęły się aresztowania, 24 grudnia aresztowano zasłużonego żołnierza Batalionu "Zośka" Jana Rodowicza "Anoda" kawalera orderów "Virtuti Militari" i Krzyża Walecznych. W styczniu 1949 r. został zamordowany, w siedzibie Ministerstwa Bezpieczeństwa przy ul. Koszykowej. Rodzinę zawiadomiono dopiero w marcu. Krąg aresztowań rozszerzał się z każdym dniem.

          Rok 1949 - 5 Rocznica
          W rocznicę nie oddano hołdu poległym powstańcom. Na cmentarzu Powązki pojawiły się tylko grupy warszawiaków i pojedynczy, nieliczni, powstańcy. Był to rok dramatyczny. Władza rozpoczęła walkę z "wrogiem klasowym". 10 lutego Minister Bezpieczeństwa Publicznego Stanisław Radkiewicz wygłosił w Sejmie oświadczenie: "Wysoka Izbo. Wszyscy ujawnieni byli Akowcy otrzymali możność spokojnej pracy... Znalazła się jednali wśród nich garstka takich, którzy w podstępny sposób wykorzystali wielkoduszność demokracji ludowej. Zawiedli zaufanie jakim ich obdarzono i jak się okazało wznowili dywersyjną robotę skierowaną przeciwko Polsce. Tą zbrodniczą grupą kierował Jan Mazurkiewicz pseudonim "Radosław"... Posiadamy niezbite dowody, z których we właściwym czasie zrobimy użytek, że cała ta robota jest podporządkowana obcym wywiadom, które pragną wywołać u nas w kraju stan podniecenia i alarmów wojennych."
          Zarzuty brzmiały: posiadanie broni, radiostacji, zasobów dewizowych, szpiegostwo, próba obalenia siłą ustroju Polski Ludowej.
          4 lutego aresztowano pułkownika Jana Mazurkiewicza, dowódcę powstańczego Zgrupowania "Radosław". Władza ludowa realizowała główny cel amnestii z września 1945 r. i stycznia 1947 r., kiedy służba bezpieczeństwa uzyskała wiele cennych informacji osobowych. Listy terenowe kierowano do centrali MBP w Warszawie. Zawierały nazwiska osób do aresztowań i do ewentualnej współpracy z UB.
          Masowe aresztowania objęły też powstańców, należących do działających legalnie Związków Kombatanckich. Pomimo próśb rodzin, Związki te nie podejmowały interwencji w sprawach uwięzionych członków.
          We wrześniu 1949 r. na kongresie z udziałem przedstawicieli 11-tu organizacji, grupujących kombatantów, więźniów obozów koncentracyjnych, robotników przymusowych i innych osób represjonowanych przez okupanta niemieckiego, powołano jedną wspólną organizację: "Związek Bojowników o Wolność i Demokrację". W skrócie ZBOWiD. Wydano manifest, który mówił, że w szeregach nowej organizacji nie ma miejsca dla byłych żołnierzy Armii Krajowej.

          Rok 1950 - 6 Rocznica
          Pomnik "Gloria Victis" i kwatery powstańcze na cmentarzu Powązki zaniedbane i powoli niszczejące. 1 sierpnia tylko nieliczni przybyli na cmentarz. W kościołach można było uczestniczyć w skromnych mszach żałobnych, odprawianych w intencji poległych. Władze bezpieczeństwa prowadziły penetracje i "zwalczanie wrogich elementów AK". Zagrożenie aresztowaniem było powszechne.
          W październiku Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego wykorzystało posiadane dane personalne do przeprowadzenia akcji "K", która była określona jako ",jednorazowe uderzenie w systemie ogólnego zaostrzenia kursu polityki represyjnej wobec przejawów aktywizacji i wrogiej działalności podziemia, w mieście i na wsi". Pierwotnie wytypowano do aresztowania prawie czternaście tysięcy osób. Aresztowano 4.600 osób, Represje dotknęły w dużym stopniu warszawskie środowiska AK.

          Rok 1951 - 7 Rocznica
          Jedyne przejawy pamięci i rocznicy Powstania to msze żałobne w kilku kościołach warszawskich. Edukacja historyczna młodzieży oparta była na wpajaniu znajomości tradycji krajowych i międzynarodowych organizacji lewicowych. Nie było miejsca na chociażby krótkie, szkicowe, poruszenie tematu Powstania Warszawskiego.
          Audycje publicystyczno-historyczne Polskiego Radia nastawione były przede wszystkim na indokrynację, szczególnie młodzieży. Podkreślano antynarodowy charakter działalności obozu londyńskiego i szpiegowsko- dywersyjną działalność imperializmu amerykańskiego. Czołowe miejsce w publicystyce radiowej miała "Fala 49", w której mówiono czasem o Powstaniu Warszawskim. Przedstawiano fałszywy obraz warszawskiej młodzieży powstańczej i osobę generała Bora-Komorowskiego, przypisując mu współpracę i rozmowy z oficerami formacji ss. Przed sądami wojskowymi toczyły się sfingowane procesy oficerów i żołnierzy Armii Krajowej i generałów Wojska Polskiego, którzy wrócili z Zachodu i objęli funkcje dowódcze w ludowym wojsku. Zapadały wyroki śmierci lub wieloletniego wiezienia.

          Rok 1952 - 8 Rocznica
          Rocznica Powstania jest nadal przemilczana przez Władzę Ludową. Żadnych uroczystości i obiektywnych wzmianek w prasie, radiu i publicystyce. W świadomości społecznej Powstanie Warszawskie zajmuje jednak poczesne miejsce, jako ważne wydarzenie historyczne - świętość narodowa.
          Historycy, poddani surowej cenzurze i kontroli, unikali tematów związanych z Powstaniem, źle widzianych przez władze. Oficjalna pamięć o Powstaniu od kilku lat nie istniała.

          Rok 1953 - 9 Rocznica
          Dwa ważne wydarzenia miały wpływ na pewną zmianę, w najbliższym czasie, stosunku Władz do pamięci o Powstaniu Warszawskim. 5 marca zmarł Józef Stalin. Władze w ZSRR przejęła nowa ekipa partyjna. 5 grudnia zbiegł na Zachód podpułkownik Józef Światło (właściwe nazwisko Izaak Fleischfarb) Wicedyrektor X Departamentu Biura Specjalnego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Jego zeznania, złożone amerykańskim służ- bom wywiadowczym, i późniejsze audycje nadawane przez radio "Wolna Europa" spowodowały głęboki wstrząs w kręgach partyjnych PRL, a następnie likwidację MBP.

          Rok 1954 - 10 Rocznica
          Po długiej, kilkuletniej, przerwie 1 sierpnia odbyły się uroczystości rocznicowe na cmentarzu wojskowym Powązki z licznym udziałem ludności i powstańców. Kompania honorowa Wojska Polskiego wystawiła warty. Odczytany został apel poległych. Księża odmówili modlitwy za powstańców i ludność cywilną Warszawy. Władza ludowa podjęła jednak kroki, mające zapobiec ewentualnym nieprawomyślnym wystąpieniom.
          Zmobilizowano funkcjonariuszy bezpieczeństwa oraz agentów, działających w środowiskach powstańczych. Mieli zadanie przekazania informacji o charakterze uroczystości i treści homilii wygłoszonych w kościołach.
          Na cmentarzu, prowizorycznie, uporządkowano groby, położono kwiaty. Młodzież wystawiła warty honorowe przy pomniku "Gloria Victis". Prasa i radio przekazały krótkie wzmianki o rocznicy Powstania i przebiegu uroczystości.
          Władze przyjęły politykę łagodzenia kursu w stosunku do żołnierzy Armii Krajowej. Podkreślano to na antenie radiowej, kładąc nacisk na pełną lojalność Akowców wobec władzy. Nowa polityka nie oznaczała jednak pełnej rehabilitacji Armii Krajowej.

          Rok 1955 - 11 Rocznica
          Początek politycznej "odwilży". System przemocy oparty na wszechwładzy służby bezpieczeństwa tracił dotychczasową moc. 27 kwietnia ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych. Odwołano Ministra Bezpieczeństwa Publicznego, dwóch wiceministrów i prokuratorów: Kalinowskiego i Zarakowskiego, odpowiedzialnych za sfingowane procesy polityczne. Z więzień powracali - często warunkowo - fałszywie oskarżeni i skazani Akowcy, wśród nich wielu powstańców. Z inicjatywy zwolnionego z więzienia pułkownika Jana Mazurkiewicza "Radosława" zorganizowane grupy powstańców przystąpiły do renowacji zaniedbanych grobów powstańczych i zdewastowanego pomnika "Gloria Victis". Uroczystości rocznicowe 1 sierpnia miały już bardziej uroczysty charakter. Kilku kapelanów formacji powstańczych odmówiło modlitwy za poległych. Wojsko pełniło warty honorowe przy Pomniku i kwaterach powstańczych.
          Przybyło wielu mieszkańców Warszawy, drużyny harcerskie młodzież szkolna. W kościołach tradycyjne msze rocznicowe.

          Rok 1956 - 12 Rocznica
          31 lipca Stołeczna Rada Narodowa podjęła uchwałę o budowie pomnika Bohaterów Warszawy i powołaniu Społecznego Komitetu Budowy. W uzasadnieniu uchwały podano, że pomnik uczci bohaterską walkę wszystkich mieszkańców stolicy - w domyśle również powstańców warszawskich - z przemocą okupanta niemieckiego.
          Władze wyraziły też zgodę na odsłonięcie i poświęcenie kamienia pamiątkowego w Al. Ujazdowskich, w miejscu udanego zamachu dokonanego przez żołnierzy Batalionu "Parasol" na kata Warszawy dowódcę SS i policji Kutsherę w lutym 1944 roku.
          1 sierpnia centralne uroczystości na cmentarzu wojskowym Powązki przebiegały w cieniu, krwawo stłumionych w czerwcu, protestów robotniczych w Poznaniu.
          W modlitwach księży za poległych powstańców znalazło się wezwanie do modlitwy - skierowane do tłumu obecnego na cmentarzu - za poległych w Poznaniu. Podobne modły zanoszono w warszawskich kościołach.
          Funkcjonariusze służby bezpieczeństwa śledzili i fotografowali z ukrycia przebieg uroczystości.
          W ramach "złagodzonej" polityki władz wobec powstańców, wielu z nich wstąpiło w "otwarte" drzwi ZBOWiD-u. Wśród nich wielu oficerów - dowódców, również pułkownik Jan Mazurkiewicz "Radosław".
          Decyzje powstańców podejmowane były w ramach kompromisu z władzą. Miały w podtekście, nadzieję utworzenia w ZBOWiD-zie autonomicznego środowiska akowskiego, co rzeczywiście nastąpiło dopiero w 1974 roku.

          Rok 1957 -13 Rocznica
          Organizatorem obchodów rocznicowych był Zarząd Okręgu warszawskiego ZBOWiD-u. Udział warszawiaków i środowisk powstańczych bardzo liczny. Służba bezpieczeństwa czujnie obserwowała przebieg uroczystości.
          Dla władzy ludowej zaskoczeniem był masowy udział społeczeństwa i dobra samoorganizacja środowisk powstańczych. Na terenie Warszawy działały prężne środowiska batalionów: "Czata", "Gozdawa", "Chrobry", "Kiliński", "Parasol", "Miotła". Powołano zespoły do gromadzenia relacji i materiałów niezbędnych do opracowań historycznych poszczególnych formacji. Na jednym z zebrań środowiskowych przygotowano apel do władz o rehabilitację Armii Krajowej.
          Służba bezpieczeństwa nadal penetrowała i pilnie obserwowała, szczególnie oficerów - dowódców, oraz miejsca okolicznościowych spotkań i uroczystości w lokalach publicznych i mieszkaniach.
          Rok 1957 obfitował w szereg ważnych publikacji, związanych z Powstaniem Warszawskim. Tygodnik "Stolica" wydał "Powstanie Warszawskie w ilustracji", Instytut Wydawniczy PAX - album "Dni Powstania - kronika fotograficzna walczącej Warszawy". Najważniejszą pozycją była książka - dokument "Powstanie Warszawskie 1944" Adama Borkiewicza.

          Rok 1958 - 14 Rocznica
          31 lipca zorganizowano uroczysty koncert rocznicowy w Filharmonii Narodowej. 1 sierpnia na murach domów warszawskich pojawiły się symbole Akowskie. Na cmentarzach - szczególnie Powązkowskim - tłumnie odwiedzano kwatery i groby powstańcze. Na cmentarzach i w kościołach odprawiono modły i msze za poległych. Biskup Niemira poświęcił płytę na zbiorowej mogile żołnierzy-powstańców Korpusu Bezpieczeństwa.
          Obchody rocznicowe miały skromny charakter. Władze wydały zalecenia zawężenia zasięgu imprez i ograniczenia informacji prasowych i radiowych. Wiele środowisk powstańczych niechętnie uczestniczyło w uroczystościach organizowanych przez ZBOWiD. Starano się realizować własne koncepcje obchodów rocznicy, zamawiając msze w kościołach i grupowo odwiedzać groby poległych kolegów.

          Rok 1959 - 15 Rocznica
          15 rocznica wybuchu Powstania łączyła się w intencji uczestników uroczystości z rocznicą bitwy pod Monte Cassino. Ponadto środowiska powstańcze podejmowały kroki zorganizowania odrębnych uroczystości w Pęcicach i w Puszczy Kampinoskiej z mszą polową. Wysokie władze partyjne (KC PZPR) nakazały ograniczenie obchodów wyłącznie do obszaru Warszawy. Z okazji rocznic bitwy o Monte Cassino i Powstania Warszawskiego zostały wydane, przy współdziałaniu ze ZBOWiD, okolicznościowe pocztówki. Rozprowadzano je, przede wszystkim, w środowiskach. Organizatorem obchodów rocznicowych był ZBOWiD.

          Rok 1960 - 16 Rocznica
          31 lipca została zorganizowana przez ZBOWiD akademia w sali Ministerstwa Komunikacji przy ul. Wspólnej. Przemówienia okolicznościowe wywołały próby podjęcia polemiki przez uczestników. Prezydium akademii nie wyraziło zgody. Część obecnych powstańców opuściła demonstracyjnie salę.
          1 sierpnia odprawiono tradycyjnie modły za poległych na cmentarzu Powązki i msza w kościołach, gdzie pojawiły się poczty sztandarowe ZBOWiD-u i Związku Inwalidów Wojennych. Skromne uroczystości odbyły się na Woli i Pęcicach. Wszystkie uroczystości miały małą skalę, zgodnie z dyrektywą Wydziału Propagandy KC PZPR. Trwała dyskusja - również prasowa - o budowie pomnika bohaterów Warszawy. Miał powstać z pieniędzy pochodzących od społeczeństwa. Warszawiacy ogromnie emocjonalnie oceniali kolejne projekty. Władze nie wyrażały zgody na jakiekolwiek odniesienia formy pomnika do Powstania Warszawskiego. Przedłużał się termin realizacji przewidziany pierwotnie (w roku 1955) na 15 rocznicę wybuchu Powstania.

          Rok 1961 - 17 Rocznica
          Władze nie pozwoliły na centralne obchody rocznicy. Wrócono do starych metod z lat 1949-53. ZBOWiD nie zorganizował nawet małej lokalnej uroczystości. Środowiska powstańcze były oburzone, ale bezsilne. Tylko na cmentarzu Powązki 1 sierpnia pojawiły się grupy warszawiaków, powstańców i młodzieży harcerskiej. Warty honorowe przy pomniku i kwaterach pełnili harcerze. Groby powstańcze na cmentarzach warszawskich udekorowano kwiatami i wstęgami o barwach narodowych. Tradycyjne modlitwy odmówili kapelani.
          Działające w Warszawie kluby dyskusyjne jak np. "Klub Krzywego Koła" na Rynku Starego Miasta skupiały grupy młodzieży, również powstańczej, dyskutującej krytycznie o sprawach ustrojowych i historycznych. Również na temat Powstania Warszawskiego. Panująca tam wolność słowa została szybko ograniczona, a następnie w 1962 roku zlikwidowana.

          Rok 1962 - 18 Rocznica
          Organizatorem obchodów rocznicowych był ponownie ZBOWiD. Złożono wieńce na Powązkach, przed Grobem Nieznanego Żołnierza, na płycie Czerniakowskiej i na grobie członków sztabu AL na Krakowskim Przedmieściu; oraz przy pomniku "Gloria Victis" na Powązkach. Na cmentarzach: Powązki, Wola, Bródno księża odprawili modły za poległych. W kościołach warszawskich uroczyste msze okolicznościowe. W prasie i radiu artykuły krytyczne o Powstaniu. Ukazała się książka Zbigniewa Załuskiego "Siedem polskich grzechów głównych". Rozbudziła żywą dyskusję, ale nie stanowiła przyczynku do pamięci Powstania Warszawskiego.

          Rok 1963 - 19 Rocznica
          Centralne uroczystości na poziomie niskiej rangi odbyły się na cmentarzu wojskowym Powązki, z udziałem delegacji, władz Stolicy" ZBOWiD-u i organizacji młodzieżowych. Kapelani modlili się za poległych, przy pomniku "Gloria Victis". W kościołach liczne msze za poległych kolegów, zamówione przez środowiska powstańcze. Po mszach powstańcy batalionów "Chrobry I", "Gozdawa", "Sosna" przeszli przez miasto grupowo na cmentarz Powązki.
          Wydział Propagandy KC PZPR wydał dokument "W sprawie obchodów 19 Rocznicy Powstania Warszawskiego", w którym sprecyzowano główne tezy propagandowe:
          - bohaterstwo ludności Stolicy i pomoc żołnierzy I Armii WP;
          - bestialstwa i zbrodnie okupanta, dokonane na ludności Warszawy w czasie Powstania;
          - antyludowa i antyradziecka polityka przywódców obozu londyńskiego, którego skutkiem był tragiczny los Warszawy.
          Taka była niezmienna ocena Powstania Warszawskiego przez Władze.

          Rok 1964 - 20 Rocznica
          Uroczystościom rocznicowym patronował premier Józef Cyrankiewicz jako prezes Rady Naczelnej ZBOWiD organizatora obchodów. Władze zmieniły swój stosunek do Rocznicy i nadały obchodom uroczysty charakter. 31 lipca w sali Filharmonii Narodowej zorganizowano akademię połączoną z koncertem. Przemawiał czołowy członek KC PZPR Zenon Kliszko -powstaniec w szeregach Armii Ludowej na Żoliborzu. Nastąpiło odsłonięcie pomnika "Nike" - bohaterów Warszawy (20 lipca) na Placu Teatralnym, gdzie w pierwotnym założeniu projektowym miał stanąć Pomnik Powstania Warszawskiego.
          Wielu powstańców otrzymało Krzyże Partyzanckie i Medale Za Warszawę. Poczta Polska wyemitowała okolicznościowy znaczek pocztowy poświęcony pamięci Powstania. Ukazały się liczne publikacje prasowe i wydawnictwa książkowe. Uroczystości centralne transmitowane były przez radio i telewizję.
          1 sierpnia odbyło się złożenie wieńców i kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Warszawy, na cmentarzach Powązkowskim, Bródnowskim i Wolskim. W tradycyjnych modlitwach za poległych wzięły udział ogromne rzesze ludzi. Środowiska powstańcze uczestniczyły w zwartych grupach. Na Powązkach obok Pomnika "Gloria Victis" w tzw. "Dolince" pojawiły się liczne chorągiewki z napisem "Katyń".

          Rok 1965 - 21 Rocznica
          31 lipca odbyła się uroczysta akademia w "Romie" z udziałem władz miasta i delegacji środowisk powstańczych. 1 sierpnia na Cmentarzu Wojskowym Powązki warszawiacy, powstańcy i liczna młodzież oddali hołd poległym. Księża kapelani formacji powstańczych modlili się za poległych i zmarłych powstańców. Uroczystości miały podniosły spokojny przebieg. Kompania Honorowa WP pełniła wartę na kwaterach powstańczych i przy tablicach miejsc straceń na ulicach Warszawy. Mniejsze zgromadzenia miały miejsce na cmentarzach Wola i Bródno.

          Rok 1966 - 22 Rocznica
          Środowiska powstańcze uroczystość rocznicy Powstania łączyły z obchodami 1000-lecia Chrztu Polski. Podczas homilii wygłaszanych w warszawskich kościołach podkreślano charakter i znaczenie obu rocznic. Na cmentarzach, jak zawsze, tłumy pamiętające o rocznicy. Wielkie skupienie, modlitwy i kwiaty. Władze nie wyraziły zgody na uroczystości rocznicowe poza Warszawą w Pęcicach i Kampinosie, jednak i tam uroczystości odbyły się przy mniejszej niż zwykle ilości uczestników.

          Rok 1967 - 23 Rocznica
          31 lipca ZBOWiD zorganizował uroczystą akademię w "Romie". Wykorzystano okazję do odczytania przygotowanej przez KC PZPR rezolucji potępiającej państwo Izrael za atak na kraje arabskie oraz Stany Zjednoczone za wojnę w Wietnamie.
          1 sierpnia złożono wieńce i kwiaty pod pomnikami i płytami pamiątkowymi w Warszawie. Kwatery powstańcze na Powązkach dekorowane były kwiatami i wstęgami o barwach narodowych. Zapalono liczne znicze również w "Dolince Katyńskiej". W kościołach warszawskich, jak zwykle, odprawiano uroczyste msze okolicznościowe.

          Rok 1968 - 24 Rocznica
          Skromny przebieg uroczystości bez udziału przedstawicieli władz. Obchody rocznicy przebiegały w cieniu niedawnych "wydarzeń marcowych" i protestów młodzieży studenckiej. Przy pomnikach, płytach i na cmentarzach warty honorowe, wieńce, kwiaty. Modlitwy przy licznym udziale warszawiaków. Środowiska powstańcze podjęły przygotowania do uroczystych obchodów 25-tej rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

          Rok 1969 - 25 Rocznica
          31 lipca odbyła się uroczysta akademia w Sali Kongresowej w Pałacu Kultury i Nauki. Przemówienie wygłosił Zenon Kliszko. Przed akademią przedstawiciele organizacji społeczno-politycznych i środowisk powstańczych złożyli wieńce pod Pomnikiem "Nike" oraz na cmentarzach Powązki i Wola. Żołnierze WP pełnili warty honorowe.
          l sierpnia przebieg uroczystości na Cmentarzu Wojskowym Powązki był niezwykle uroczysty. 16 września przy płytach desantu na Czerniakowie i Żoliborzu odbyły się uroczystości złożenia wieńców przez Wojsko Polskie i środowiska powstańcze. Wygłoszono okolicznościowe przemówienia. Organizatorem uroczystość rocznicowych był Zarząd Stołeczny Okręgu Warszawskiego ZBOWiD i Stołeczny Komitet FJN. Radio i telewizja transmitowały "na bieżąco" przebieg uroczystości. Prasa zamieściła sprawozdania, fotografie i liczne artykuły na temat Powstania. Ukazało się poprawione, nowe wydanie książki Adama Bortkiewicza "Powstanie Warszawskie 1944". Ponadto "Miałem 14 lat" Jerzego Filipowicza, "Tropami Powstańczej przesyłki" Jerzego Kasprzaka, "W szeregach Baszty" Jerzego Kubalskiego i "Przed Godziną "W"" Barbary Nawrockiej. Nie wydano zgody na wznowienie książek "Przemarsz przez piekło", "Pamiętniki żołnierzy baonu "Zośka"", i albumu "Dni Powstania".

          Rok 1970 - 26 Rocznica
          Uroczystości rocznicowe przebiegały w atmosferze narastających napięć politycznych i ekonomicznych. Służba Bezpieczeństwa meldowała władzom o wzroście aktywności środowisk powstańczych. Przebieg uroczystości na cmentarzach i w kościołach miał skromny charakter. Społeczeństwo Warszawy żyło w oczekiwaniu ważnych wydarzeń.

          Rok 1971 - 27 Rocznica
          Zmiany polityczne w Polsce po wydarzeniach grudniowych na Wybrzeżu zmieniły stosunek władzy do pamięci o Powstaniu Warszawskim. W wydawnictwie partyjnym KC PZPR opublikowano artykuł Zbigniewa Jarząbskiego "Powstanie Warszawskie z perspektywy 27 lat". Artykuł zawierał nowe akcenty polityki władzy mające pozyskać życzliwość społeczeństwa. W drugiej publikacji w biuletynie partyjnym PZPR, tekst zawierał ilustracje - kotwicę - symbol Polski Walczącej i podane grubym drukiem stwierdzenie "Powstanie Warszawskie jest jedną z największych bitew stoczonych przez ruch oporu w II Wojnie Światowej".
          W przeddzień rocznicy Stołeczny Komitet FJN zorganizował uroczysty koncert w Teatrze Narodowym z udziałem zaproszonych powstańców, władz miasta i członków Komitetu Warszawskiego PZPR. l sierpnia uroczystości na cmentarzach i w kościołach przebiegały w "odprężeniowej atmosferze".

          Rok 1972 - 28 Rocznica
          Podczas uroczystości na Cmentarzu Powązki wielu powstańców miało na rękawach biało-czerwone opaski - na wzór powstańczy -z literami AK. Żołnierze Kompanii Honorowej WP pełnili warty na cmentarzu i w wielu punktach miasta, miejscach straceń i tablicach pamięci. W Kościele Nazaretanek na ul. Czerniakowskiej odsłonięto tablicę pamięci poświęconą żołnierzom pułku "Baszta".

          Rok 1973 - 29 Rocznica
          31 lipca odbył się uroczysty koncert w Teatrze Narodowym. l sierpnia złożono wieńce i kwiaty pod Pomnikiem "Nike" na Placu Teatralnym i "Gloria Victis" na Powązkach. Księża kapelani odmówili wspólnie z uczestnikami uroczystości, modlitwy za poległych w Powstaniu Warszawskim. W prasie zamieszczono artykuły okolicznościowe i fotografie archiwalne, powstańcze. Radio i TV nadały relacje z uroczystości rocznicowych w Warszawie. Ponadto radio wyemitowało audycje okolicznościowe i słuchowiska o tema- tyce powstańczej. Telewizja - filmy fabularny i dokumentalny. W publikacjach prasowych i audycjach podkreślano bohaterstwo powstańców i ludności cywilnej. Oddano hołd poległym i pomordowanym.

          Rok 1974 - 30 Rocznica
          31 lipca odbyła się uroczysta akademia w Filharmonii Narodowej zorganizowana przez Stołeczny Komitet FJN i ZBOWiD. Środowisko powstańcze reprezentował w Prezydium pułkownik Zygmunt Netzer "Kryska". Na akademię przybyli trzej sekretarze KC PZPR.
          1 sierpnia na Cmentarzu Powązki liczny udział młodzieży w zorganizowanych grupach. Księża odmówili modły za poległych. W kościołach warszawskich liczne msze przy tłumnym udziale wiernych. Prasa, radio, TV informowały bieżąco o przebiegu uroczystości. Po raz pierwszy pod Pomnikiem "Nike" złożył wieniec ambasador Stanów Zjednoczonych AP. W Gdańsku w Kaplicy Królewskiej Kościoła Mariackiego została odsłonięta i poświęcona Tablica Pamięci Powstania Warszawskiego.

          Rok 1975 - 31 Rocznica
          Tradycyjne uroczystości na cmentarzach warszawskich i podwarszawskich. Poświęcono kilka tablic zgrupowań warszawskich, w kościołach i miejscach walk. Trwa budowa i modernizacja kwater powstańczych na Powązkach. Środowiska powstańcze przyjęły za swój główny cel trudne zadanie budowy trwałych powstańczych kwater. W wyniku kilkuletnich starań i działań powstały w kamieniu kwatery batalionów "Miotła", "Parasol", "Żywiciel", "Baszta", "Kiliński" "Wigry". Tylko kwatera batalionu "Zośka", obok symbolicznych tablic kamiennych zachowała na grobach, tradycyjne brzozowe krzyże. Środki finansowe na budowę kwater otrzymane za pośrednictwem ZBOWiD z kasy państwowej i miasta, były niewielkie. Ogromną pomoc okazało wielu patronów jak: Zakłady "Ursus", Spółdzielczość Pracy, Kamieniołomy, firmy "Inco" i "Veritas" oraz podległe im zakłady produkcyjne. Napływały też niewielkie kwoty z zagranicy "organizowane" przez towarzyszy broni z Anglii, USA, Australii i Kanady.

          Rok 1976 - 32 Rocznica
          Obchody rocznicy miały w tle ważne dla kraju wydarzenia. Czerwcowe protesty robotnicze w Radomiu i Ursusie i w innych miastach, twardo stłumione przez władze. Powstały mocno osadzone w społeczeństwie, opozycyjne ruchy jak Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCIO) i Komitet Obrony Robotników (KOR). Nowa sytuacja polityczna wpłynęła na zdystansowanie się władz od kolejnej rocznicy Powstania, uroczystości były skromne zarówno na cmentarzach i w kościołach.
          Środowiskom powstańczym udało się po wielu latach starań, powołać w ramach ZBOWiD-u, zespół środowisk ruchu oporu i powstańców warszawskich. Zespół działał na zasadzie dużej autonomii.

          Rok 1977 - 33 Rocznica
          1 sierpnia uroczystości rocznicowe na Cmentarzu Wojskowym Powązki wiązały się ściśle z "Dolinką Katyńską". Składano tam kwiaty i zapalono liczne znicze. Przemawiali działacze organizacji opozycyjnych - niepodległościowych. Kolportowano nielegalne ulotki. Udział warszawiaków i środowisk powstańczych był jak zwykle liczny. Wspólnie z kapłanami odmówiono modlitwy za poległych.

          Rok 1978 - 34 Rocznica
          1 sierpnia na cmentarzach i w kościołach skromne uroczystości rocznicowe przy licznym udziale warszawiaków, powstańców i młodzieży. Warty honorowe żołnierzy przy kwaterach powstańczych i w miejscach pamięci na terenie Warszawy. Obecni byli liczni dziennikarze i fotoreporterzy zagraniczni.

          Rok 1979 - 35 Rocznica
          31 lipca po mszy w Katedrze Św. Jana kilkutysięczny pochód wyruszył pod Grób Nieznanego Żołnierza, grupował środowiska powstańcze, członków organizacji niepodległościowych i ludność Warszawy.
          1 sierpnia na Cmentarzu Powązki tłumy mieszkańców Warszawy i środowiska powstańcze. O godz. 17-tej zawyły syreny. Na Placu Powstańców Warszawskich odsłonięto i poświęcono Pomnik Batalionu AK "Kiliński". Wieczorem odbyła się wielka manifestacja z udziałem środowisk powstańczych przy Pomniku "Nike" na Placu Teatralnym, transmitowana przez radio i TV.
          Powstała idea budowy pomnika Powstania warszawskiego. Wszyscy uczestnicy obchodów 35 rocznicy wybuchu Powstania mieli głęboko w sercach pielgrzymkę papieża do Polski i słowa Jana Pawła II wypowiedziane 2 czerwca podczas homilii na Placu Piłsudskiego w Warszawie "... Nie sposób zrozumieć tego miasta, Warszawy - stolicy Polski, które w roku 1944 zdecydowało się na nierówną walkę z najeźdźcą. Na walkę, w której została opuszczona przez sprzymierzone potęgi. Na walkę, w której legła pod własnymi gruzami, jeśli się nie pamięta, że pod takimi samymi gruzami był również Chrystus Zbawiciel ze swoim krzyżem spod Kościoła na Krakowskim Przedmieściu..."

          Rok 1980 - 36 Rocznica
          1 sierpnia powstańcy warszawscy spotkali się w Sali Zwycięstwa w Muzeum Wojska Polskiego na krótkiej akademii obecne były również władze miasta, ZBOWiD-u i Stołecznego Komitetu FJN. Później tradycyjne uroczystości na cmentarzach i w kościołach. Uroczystości rocznicowe przebiegały w cieniu ważnych wydarzeń politycznych i strajków robotniczych na Wybrzeżu.

          Rok 1981 - 37 Rocznica
          31 lipca ZBOWiD zorganizował uroczystą akademię w sali "Roma". Obecni byli w prezydium przedstawiciele władz stolicy, MON, ZBOWiD i Episkopatu.
          1 sierpnia na Powązkach masowy udział w obchodach rocznicy Powstania wzięły środowiska powstańcze i młodzież. Po raz trzeci, po uroczystości w Katedrze wyruszył pochód do Grobu Nieznanego Żołnierza. Złożono wieniec z napisem "Żołnierzom Rzeczpospolitej Podziemnej - Spadkobiercy Testamentu Polski Walczącej". Obecne były delegacje związku "Solidarność".
          Powstańcom wręczono pierwsze Warszawskie Krzyże Powstańcze. Odznaczenie powstało z inicjatywy płk Jana Mazurkiewicza "Radosława".
          Tygodnik "Solidarność" opublikował tekst "Decyzja" będący fragmentem pamiętnika gen. Bora-Komorowskiego i artykuł Władysława Bartoszewskiego "Powstanie Warszawskie".
          Powstały komitety: Budowy Pomnika Powstania Warszawskiego, i Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego. Były to kontynuacje koncepcji wysuniętych w 1956 r.
          W październiku oddano do użytku Trasę im. Armii Krajowej i Most im. Generała Grota-Roweckiego. Jako pierwsze przez most przeszły zwarte środowiskowo grupy powstańców warszawskich niosąc tablice z nazwami formacji.

          Rok 1982 - 38 Rocznica
          Uroczyste obchody rocznicowe z udziałem prezydenta Warszawy i władz państwowych. W roku stanu wojennego.
          31 lipca po mszy w Katedrze uformował się pochód, który przeszedł do grobu Nieznanego Żołnierza. Służba Bezpieczeństwa zatrzymała około 30 osób.
          1 sierpnia na Cmentarzu Powązki zebrał się wielotysięczny tłum przy Pomniku "Gloria Victis". Pojawiły się ulotki, znaki Polski Walczącej i "Solidarności". Zainstalowane zostało nagłośnienie i zebrani wysłuchali przemówienia Zbigniewa Bujaka - jednego z przywódców podziemnej "Solidarności" i generała Bora-Komorowskiego (z taśmy) o genezie Powstania Warszawskiego. Kapelani odmówili modlitwy za poległych. Uroczystości zakończono częścią artystyczną składającą się z recytacji patriotycznych wierszy i pieśni.
          Z inicjatywy środowisk powstańczych zorganizowano w starej fabryce Norblina na ul. Żelaznej wystawę "Warszawa Walczy - 63 dni Powstania Warszawskiego" według nowatorskiej koncepcji Stanisława Kopfa. Wystawę zwiedziło ponad 2 miliony ludzi. Wystawa spotkała się z gorącym przyjęciem w innych miastach np. w Łodzi zanotowano ponad milionową frekwencję.

          Rok 1983 - 39 Rocznica
          Uroczystości miały przebieg oficjalny, i niezależny. 22 lipca został zniesiony stan wojenny. Władze przygotowały założenia oficjalnych obchodów rocznicy Powstania. 31 lipca odbyła się uroczysta akademia w sali Naczelnej Organizacji Technicznej, podczas której wyświetlono film dokumentalny "63 dni" reżyserii Romana Wionczka. Obecne były delegacje wielu organizacji społecznych i powstańcy. Złożono wieńce przy Grobie Nieznanego ~ Żołnierza, pod Pomnikami "Nike" i "Gloria Victis". Odbyło się wiele uroczystości dzielnicowych na Woli, Czerniakowie i Żoliborzu.
          1 sierpnia udział społeczeństwa w uroczystościach na Cmentarzu Powązki był masowy. Pod Pomnikiem "Gloria Victis", wśród wielu, złożono wieniec z napisem na biało-czerwonej szarfie "Żołnierzom Polski Walczącej Towarzysze Broni z AK". W "Dolince Katyńskiej" pojawiły się symboliczne groby ofiar Katynia. W śród obecnych na cmentarzu przeważała młodzież. Odprawiono msze w kościołach warszawskich przy dużej frekwencji wiernych, szczególnie w Katedrze i w Kościele Św. Anny. Wznoszone były nie- przychylne dla władz okrzyki. Rozdawano nielegalne ulotki i publikacje.
          Z inicjatywy Stołecznej Chorągwi ZHP 1 października odsłonięto na Podwalu, przy murach staromiejskich, Pomnik Małego Powstańca projektu Jerzego Jarnuszkiewicza.

          Rok 1984 - 40 Rocznica
          1 sierpnia na Placu Krasińskich wmurowano akt erekcyjny pod pomnik Powstania Warszawskiego. W uroczystości uczestniczyli generał Wojciech Jaruzelski, pułkownik Jan Mazurkiewicz, delegacje Środowisk Powstańczych, Duchowieństwa i tłum mieszkańców Warszawy. W sali kongresowej Pałacu Nauki i Kultury odbyła się uroczysta akademia rocznicowa i koncert. Uczestniczyły Władze Miasta, przedstawiciele MON, ZBOWID, Stołecznego Komitetu PZPR i delegacje Środowisk powstańczych. Telewizja i radio przekazywały bieżąco relacje z uroczystości.
          Obchody niezależne rozpoczęła msza w Katedrze, po której kilkutysięczny tłum przeszedł pod Grób Nieznanego Żołnierza. Złożono wieńce i odśpiewano hymn narodowy. W kościele Św. Anny odbył się koncert "W 40-tą rocznicę Powstania Warszawskiego", w wielu kościołach warszawskich odprawiono okolicznościowe msze. Na cmentarzu Powązkowskim zgromadziło się ponad 20.000 osób. Masa wieńców i kwiatów pokryła cokół pomnika "Gloria Victis" i groby powstańcze. Odprawiono modły za poległych.
          Funkcjonariusze SB legitymowali zagraniczne ekipy filmowe i dziennikarzy. Uroczystości rocznicowe odbyły się w wielu miastach Polski. W Warszawie zwołano specjalną sesję Stołecznej Rady Narodowej. Wydano kilka plakatów, Poczta wyemitowała serie znaczków pocztowych o tematyce powstańczej. Obok wielu innych ukazała się książka (mocno kontrowersyjna) "Powstanie Warszawskie" emigracyjnego historyka - powstańca Jana Ciechanowskiego. Środowiska powstańcze brały żywy udział w dyskusjach nad kształtem i nazwą pomnika Powstania Warszawskiego. Komitet Budowy działał pod nowym kierownictwem pułkownika Jana Mazurkiewicza. 40 rocznica Powstania wywołała głośne echa zagranicą. W USA Kongres przyjął uchwałę, oddającą hołd Powstaniu Warszawskiemu. Prezydent Regan proklamował dzień 1 sierpnia 1944 roku - Dniem Powstania Warszawskiego.

          Rok 1985 - 41 Rocznica
          31 lipca na cmentarzu Powązkowskim zgromadziło się około dziesięciu tysięcy osób. Złożono wieńce i kwiaty, odprawiono modlitwy. Obecni byli wybitni działacze "Solidarności", m.in. Jacek Kuroń. Wojsko i młodzież harcerska pełnili warty honorowe. Służba Bezpieczeństwa legitymowała dziennikarzy i fotoreporterów.
          Oficjalne obchody rocznicy miały lokalny charakter. Organizatorem był Zespół Środowisk Powstańczych Zarządu Wojewódzkiego ZBOWID. 1 sierpnia wieńce i kwiaty złożono pod pomnikami związanymi z pamięcią o Powstaniu Warszawskim. Ponadto uroczystości odbyły się na Placu Krasińskich, w miejscu przyszłego pomnika Powstania Warszawskiego i przy Grobie Nieznanego Żołnierza.

          Rok 1986 - 42 Rocznica
          31 lipca i 1 sierpnia na cmentarzach i w kościołach tradycyjne uroczystości. Obchody rocznicowe miały w tle spory o formę artystyczną i nazwę Pomnika Powstania Warszawskiego. Władze i Zarząd Stołecznego ZBOWID-u forsowały nazwę "Pomnik Powstańców Warszawskich". Środowiska powstańcze opowiadały się za nazwą "Pomnik Powstania Warszawskiego". Pierwszy projekt pomnika, autorstwa młodego artysty-rzeźbiarza, J. Rzeczkowskiego został odrzucony, mimo przychylnych opinii wielu kręgów opiniotwórczych. Do realizacji przyjęto projekt figuralny pomnika, autorstwa krakowskiego artysty-rzeźbiarza Wincentego Kućmy.

          Rok 1987 - 43 Rocznica
          Uroczystości rocznicowe podzieliły się, podobnie jak w roku ubiegłym, na oficjalne - organizowane przez Władze, i nieoficjalne - organizowane przez środowiska powstańcze, kręgi społeczne i działaczy niepodległościowych. Obok tradycyjnych form pamięci na cmentarzach, pojawiły się na murach domów napisy i plakaty sygnowane przez nielegalną "Solidarność". 1 sierpnia odprawiona została uroczysta msza w kościele Św. Krzyża, przy masowym udziale wiernych.

          Rok 1988 - 44 Rocznica
          1 sierpnia na cmentarzu Powązki zgromadziło się kilka tysięcy osób przy pomniku "Gloria Victis". Po modlitwach za poległych, przemawiali przedstawiciele opozycji m.in. Wojciech Ziembiński. Przy "Dolince Katyńskiej" złożono hołd poległym na Wschodnie żołnierzom i ludności cywilnej.
          W uroczystej mszy w kościele Św. Anny uczestniczyli: ambasador Wielkiej Brytanii i kapelan Ambasady Stanów Zjednoczonych A.P. Odmówiono modlitwy za poległych powstańców i za lotników alianckich, którzy zginęli w lotach z pomocą walczącej Warszawie.

          Rok 1989 - 45 Rocznica
          Obchody rocznicowe w nowej, długo oczekiwanej, rzeczywistości politycznej. Skończyły się lata aresztowań, inwigilacji i rozmów ostrzegawczych, prowadzonych przez SB z członkami środowisk powstańczych.
          Głównym punktem rocznicy było odsłonięcie i poświęcenie pomnika Powstania Warszawskiego na Placu Krasińskich. Uroczystą mszę polową celebrował Prymas Polski Ks. Kardynał Józef Glemp. Powstańcy uczestniczyli w zwartych, oznakowanych, formacjach środowiskowych. Plac i okoliczne ulice wypełniały tłumy mieszkańców Warszawy. Na cmentarzach warszawskich złożono kwiaty i uczczono pamięć poległych.

          Rok 1990 - 46 Rocznica
          Uroczystości przebiegały w niezwykłej atmosferze. Realizowano wcześniejsze inicjatywy powołania akowskich organizacji kombatanckich. Przestał istnieć, monopolista ruchu kombatanckiego, ZBOWiD, przekształcając się w Związek Kombatantów RP i Osób Represjonowanych. Szybko powstawały nowe Związki i Stowarzyszenia. 14 maja, działające odrębnie, organizacje: Związek Powstańców Warszawskich i Stowarzyszenie Powstańców Warszawskich połączyły się w jeden, mocny liczbowo, Związek Powstańców Warszawskich. Prezesem został jednogłośnie wybrany podpułkownik Zbigniew Ścibor-Rylski, żołnierz Września 1939 roku, dowódca Kompanii w 27 Wołyńskiej Dywizji AK, w Powstaniu Warszawskim dowódca kompanii w batalionie AK "Czata 49" Zgrupowania "Radosław". Powstała też, druga, liczna, organizacja akowska - grupująca również powstańców - "Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej" (późniejszy SZAK). Prezesem został wybrany pułkownik Wojciech Borzobohaty. Miejscami rocznicowych obchodów był plac przy Pomniku Powstania Warszawskiego, cmentarze i kościoły.

          Rok 1991 - 47 Rocznica
          Organizatorem obchodów był Związek Powstańców Warszawskich. 31 lipca odprawiona została uroczysta msza w Katedrze Polowej WP po której został odczytany, przy Pomniku Powstania Warszawskiego, apel poległych.
          Wspaniała była oprawa wojskowa tego święta. Środowiska Powstańcze wystąpiły z pocztami sztandarowymi.
          Treść apelu poległych wywołała jednak ożywioną dyskusję w środowiskach i w listach kierowanych do warszawskich dzienników. W apelu padły słowa: "... wzywam was żołnierze radzieccy, którzy zginęli spiesząc na pomoc walczącej Warszawie ..."
          1 sierpnia uroczystości przy Pomniku "Gloria Victis" na Powązkach i przy Pomniku "Polegli niepokonani" na Woli.
          Głównym celem działań środowisk powstańczych stała się budowa Muzeum Powstania Warszawskiego i renowacja kwater powstańczych na cmentarzach.
          W październiku walny zjazd Związku Powstańców Warszawskich zatwierdził statut, wzór legitymacji związkowej i znaczek organizacyjny.
          Powołano zespół do współpracy z Władzami Miasta w sprawie realizacji i Muzeum Powstania Warszawskiego.
          Prezesem Związku został ponownie podpułkownik Zbigniew Ścibor- Rylski.

          Rok 1992 - 48 Rocznica
          Podobnie jak w roku ubiegłym 31 lipca uroczysta msza w katedrze Polowej WP. Apel poległych przy pomniku Powstania Warszawskiego z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego. Udział wzięły liczne delegacje wysokich władz państwowych, miejskich i placówek dyplomatycznych Środowiska powstańcze uczestniczyły z pocztami sztandarowymi.
          1 sierpnia na cmentarzach: Powązki, Wola, Bródno, Powsin, Kampinos uroczystości z udziałem władz dzielnicowych i duchowieństwa.
          Liczne publikacje prasowe i nowe pozycje wydawnicze.
          W ramach struktury Związku Powstańców Warszawskich powstały Koła Terenowe: w Bydgoszczy, Gdańsku, Łodzi, Poznaniu, Katowicach, Szczecinie, Zielonej Górze, grupujące zamieszkałych tam powstańców. Od ubiegłego roku wydawany był regularnie Biuletyn - Kwartalnik Związku "Powstańców Warszawskich".

          Rok 1993 - 49 Rocznica
          Uroczystości przebiegały w tradycyjnej formie. 31 lipca msza w Katedrze Polowej WP, apel poległych przy Pomniku Powstania Warszawskiego.
          1 sierpnia uroczystości na cmentarzach i w kościołach. W Środowiskach trwają przygotowania do godnego uczczenia 50 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.
          Przy Zarządzie Głównym Związku Powstańców Warszawskich działa już około pięćdziesięciu środowisk, grupujących żołnierzy formacji powstańczych. Powołano komisje problemowe, wśród nich, najważniejszą socjalną z zadaniem usprawnienia pomocy lekarskiej i uzyskiwania skierowań na leczenia sanatoryjne.
          W środowiskach powstańczych powstała inicjatywa opracowania i wydania Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego. Powstał zarys przyszłego komitetu redakcyjnego.

          Rok 1994 - 50 Rocznica
          Uroczystości rocznicowe miały wyjątkowo uroczysty charakter. Były wydarzeniem niezwykłym, przeżywanym głęboko przez wszystkich Polaków. Na czele Komitetu Honorowego obchodów stał prezydent RP Lech Wałęsa.
          Na jego zaproszenie przybyli do Warszawy prezydent Republiki Federalnej Niemiec Roman Herzog, wiceprezydent Stanów Zjednoczonych AP Albert Gore, premier Wielkiej Brytanii John Major oraz specjalni wysłannicy rządów Republiki Francuskiej, Kanady, RPA, Australii, Nowej Zelandii i Rosji.
          29 lipca prezydent RP Lech Wałęsa spotkał się na Zamku Królewskim z powstańcami, z których wielu otrzymało wysokie odznaczenia państwowe. W Pałacu Rzeczpospolitej na Placu Krasińskich otwarto wystawę "50-lecie Powstania warszawskiego 1944". W Teatrze Wielkim wykonano oratorium "Quo Vadis" Feliksa Nowowiejskiego.
          30 lipca w Katedrze Polowej WP została odprawiona msza w intencji generała dywizji Tadeusza Bora-Komorowskiego. Po mszy prochy generała zostały przewiezione na Cmentarz Wojskowy Powązki, gdzie odbyły się uroczystości żałobne. Wieczorem odbył się uroczysty koncert dla powstańców na dziedzińcu Zamku Królewskiego.
          31 lipca w kościele Ewangelicko-Augsburskim im. Św. Trójcy odprawiono uroczyste nabożeństwo ekumeniczne. Na Cmentarzu Powstańców na Woli msza polowa przy Pomniku Polegli Niepokonani. W Teatrze Wielkim premiera filmu Krzysztofa Langa "Powstanie Warszawskie". Przy Pomnika Powstania Warszawskiego uroczysty Apel Poległych z udziałem Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego. Po uroczystości na Placu Krasińskich nastąpiło wmurowanie kamienia węgielnego pod Muzeum Powstania Warszawskiego przy ul. Bielańskiej, w ruinach powstańczej reduty Banku Polskiego. Burmistrz Dzielnicy Centrum Jan Rutkiewicz przekazał do Banku kwotę 80 miliardów starych złotych (ok. 3 mln dol.) na budowę Muzeum.
          1 sierpnia uroczystości centralne na PI. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Msza polowa. Uroczysta zmiana wart przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Składanie wieńców i kwiatów, defilada pododdziałów wojska polskiego.
          W Archiwum Głównym została otwarta wystawa "Powstanie Warszawskie w świetle dokumentów polskich i brytyjskich". Na Cmentarzu Wojskowym Powązki tradycyjna uroczystość przy Pomniku "Gloria Victis" przy grobach dowódców Armii Krajowej i na kwaterach zgrupowań powstańczych.
          Wieczorem uroczystość przy Pomniku Powstania Warszawskiego z udziałem prezydenta RP, władz państwowych, delegacji zagranicznych, prezydenta Warszawy, powstańców i tłumu ludności Warszawy. Przemówienia wygłosili: prezydent RP Lech Wałęsa i szefowie delegacji zagranicznych. Po uroczystości program artystyczny opracowany przez Izabelę Cywińską będący inscenizacją walk powstańczych.
          Na uroczystości przybyła do Warszawy delegacja lotników polskich, brytyjskich i południowo afrykańskich, którzy nieśli pomoc powstańczej Warszawie.
          2 sierpnia nastąpiło złożenie wieńców na grobie lotników amerykańskich w Łomiankach, strąconych 18 września 1944 w locie z pomocą dla Warszawy. Wmurowano kamień węgielny pod Pomnik Podziemnego Państwa Polskiego i Armii Krajowej na ul. Wiejskiej w pobliżu Sejmu.
          4 sierpnia w Katedrze Św. Jana msza w intencji Stefana Korbońskiego i jego współpracowników. Na dziedzińcu Pałacu Blanka wieczór poezji Kamila Baczyńskiego w 50-tą rocznicę jego śmierci.
          5 sierpnia odsłonięcie tablicy pamiątkowej w rocznicę zdobycia "Gęsiówki" przez żołnierzy batalionu "Zośka".
          Na Mokotowie i na Żoliborzu odbyły się uroczystości dzielnicowe organizowane przez władze dzielnic i prężne stowarzyszenia powstańcze Stowarzyszenie Żołnierzy Pułku Armii Krajowej "Baszta" i Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej Zgrupowania "Żywiciel".
          Odbyły się liczne sesje naukowe i sympozja o tematyce powstańczej. Ukazało się ok. 40 pozycji książkowych i albumowych. Na rocznicę przy- byli licznie powstańcy mieszkający zagranicą w Anglii, Kanadzie, USA, Australii.
          Ukazał się I tom "Wola" serii "Warszawskie Termopile", która w założeniu wydawcy "Fundacji Warszawa Walczy 1939-45" miała mieć ciągłość i objąć wszystkie dzielnice powstańczej Warszawy.

          Rok 1995 - 51 Rocznica
          31 lipca główne uroczystości odbyły się w Katedrze Polowej WP - uroczysta msza i przy Pomniku Powstania Warszawskiego - apel poległych. Uczestniczyli - prezydent RP Lech Wałęsa, władze Warszawy i środowiska powstańcze. Kompania reprezentacyjna WP stanowiła piękną oprawę uroczystości. W wygłoszonych przemówieniach podkreślono wagę historyczną Powstania i patriotyzm walczących powstańców.
          1 sierpnia na cmentarzach tradycyjne uroczystości. W kościołach i na ulicach odsłonięto i poświęcono nowe tablice pamięci poległych i zgrupowań powstańczych. Kolejne ulice, skwery i place otrzymały nazwę zgrupowań powstańczych.
          Z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych prowadzone były przez związki kombatanckie rozmowy o awansach powstańców na i stopień oficerski.

          Rok 1996 - 52 Rocznica
          Program obchodów rocznicowych od kilku lat nie ulega zmianie. 31 lipca msza w Katedrze Polowej WP, apel poległych przy Pomniku Powstania Warszawskiego.
          1 sierpnia obecni na Cmentarzu Wojskowym Powązki, po uroczystych modłach i złożeniu wieńców, patrzyli z satysfakcją na kwatery powstańcze po gruntownej renowacji.
          Z okazji rocznicy prezydent Warszawy Marcin Święcicki wręczył medale "400-lecia Stołeczności Warszawy" Związkowi Powstańców Warszawskich oraz formacjom środowiskowym żołnierzy Armii Krajowej.
          W lipcu Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk przy współpracy z niemieckim uniwersytetem im. Ludwiga we Freyburgu i Związkiem Powstańców Warszawskich zorganizował 3-dniową polsko-niemiecką konferencję w Karwicy nt. Powstania Warszawskiego. Udział wzięli historycy polscy, niemieccy i jeden rosyjski, powstańcy oraz byli oficerowie 19 Dolnosaksońskiej Dywizji pancernej tłumiącej powstanie na Żoliborzu.
          W spotkaniu uczestniczyli również studenci historii uniwersytetów polskich i niemieckich. Konferencję obserwowało wielu dziennikarzy obu krajów. Wygłoszono szereg interesujących referatów, które wywołały żywą dyskusję. Plonem konferencji była 2-tomowa publikacja w językach polskim i niemieckim.

          Rok 1997 - 53 Rocznica
          Przebieg uroczystości wg. obowiązującego schematu. Katedra WP, Pomnik Powstania Warszawskiego, cmentarze. Powstańcy otrzymali pierwsze stopnie oficerskie i awanse. 31 lipca w Ratuszu prezydent Warszawy Marcin Święcicki wręczył medale pamiątkowe "400-lecia Stołeczności Warszawy" dużej grupie powstańców warszawskich.
          Ukazał się tom IV (wydany jak pierwszy) Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego. Wydawnictwo finansowane jest przez prężną Fundację "Warszawa Walczy 1939-45". Przewidziano łącznie 6-ciu tomów w okresie najbliższych 5 lat. Następne tomy: V i VI zawierać mają biogramy powstańców warszawskich.

          Rok 1998 - 54 Rocznica
          Organizatorem uroczystości był komitet, w skład którego weszli członkowie Związku Powstańców Warszawskich, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i stowarzyszeń "Baszta" i "Żywiciel". Z dużą pomocą przyszły władze miasta zapewniając nagłośnienie i krzesła na placu apelowym.
          Mszę w Katedrze Polowej odprawił ks. biskup Sławoj Głódź i wygłosił homilię.
          Budowa Muzeum Powstania Warszawskiego, według zatwierdzonego projektu prof. Kuczy-Kuczyńskiego na ul. Bielańskiej, stała się mocno wątpliwa. Właściciel terenu nie uzgodnił z miastem terminu i warunku realizacji budowy.
          Na ratuszu warszawskim odbyła się uroczystość dekoracji sztandaru miasta Warszawskim krzyżem Powstańczym. Została odsłonięta tablica pamiątkowa, którą poświęcił Prymas kardynał Józef Glemp.

          Rok 1999 - 55 Rocznica
          Uroczystości otrzymały doskonałe ramy organizacyjne. Patronat przyjął prezydent RP Aleksander Kwaśniewski.
          31 lipca na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego odbyła się dekoracja ponad 30 powstańców wysokimi odznaczeniami państwowymi. Po dekoracji spot- kanie koleżeńskie ok. 300 powstańców w ogrodach Pałacu.
          1 sierpnia po mszy w Katedrze WP przy Pomniku Powstania Warszawskiego przemówienia wygłosili prezydent Aleksander Kwaśniewski, wojewoda warszawski, prezydent Warszawy i prezes Związku Powstańców Warszawskich.
          Na cmentarzu Powązki masowy udział warszawiaków i powstańców.
          Podobna uroczystość na Woli przy Pomniku Polegli Niepokonani. Muzeum Historyczne Warszawy w lipcu zorganizowało wystawę "Zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego czekają". Budowa Muzeum Powstania, na Bielańskiej nie przybiera realnych kształtów. Trwają spory miasto - właściciel terenu. Prezydent Warszawy i zarząd Polskiego Czerwonego Krzyża wręczyli 4 sierpnia w Ratuszu weteranom Powstania Warszawskiego medale pamiątkowe PCK.
          W czerwcu został odsłonięty i poświęcony Pomnik Podziemnego Państwa Polskiego i Armii Krajowej na ul. Wiejskiej przy Sejmie. Pomnik uroczyście poświęcił Ojciec Św. Papież Jan Paweł II.

          Rok 2000 - 56 Rocznica
          Do komitetu organizacyjnego obchodów włączyli się delegaci służb miejskich. Na wspólnym spotkaniu uzgodniono program uroczystości rocznicowych, który miał już mocne ramy organizacyjne. Przebieg uroczystości podobny jak w r. ubiegłym, zarówno w Katedrze, na placu apelowym przy Pomniku i na cmentarzach.
          Wojewoda mazowiecki wręczył dużej grupie powstańców patenty "Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny".
          Ukazał się kolejny tom (III-ci) Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego. Kronika - Część I-sza. Wydawcą był Dom Wydawniczy "Bellona". Finansowanie - Fundacja "Warszawa Walczy 1939-45".
          1 września marszałek sejmu wręczył w gmachu sejmu dużej grupie powstańców akty mianowania na wyższe stopnie oficerskie.

          Rok 2001- 57 Rocznica
          Obchody rocznicowe wg. obowiązującego od kilku lat ustalonego programu. Wizja budowy muzeum na ul. Bielańskiej oddala się. Właściciel terenu rozebrał bez zezwolenia 2/3 ruin banku przewidzianych do odbudowy. Powstał tam parking samochodowy. Andrzej Wajda zaproponował realizację "Panoramy Powstania Warszawskiego" w dużym murowanym zbiorniku w byłej gazowni na Woli. Współtwórcą projektu był scenarzysta Alan Starski.
          11 czerwca b. prezydent USA George Bush złożył wieniec pod Pomnikiem Podziemnego Państwa Polskiego i Armii Krajowej.

          Rok 2002 - 58 Rocznica
          Uroczystości rocznicowe według ustalonego stałego programu. Najważniejszą dla środowisk powstańczych sprawą jest budowa Muzeum Powstania Warszawskiego. Rozmowy władz miasta - z udziałem środowisk powstańczych z właścicielem - nie przyniosły dobrych rezultatów. Za odbudowany częściowo budynek właściciel żądał wielomilionowej kwoty oferując w zamian ok. 400 m kwadr, na ekspozycję muzealną na parterze budynku. Budowa muzeum jest tematem wielu artykułów prasowych i dyskusji przed kamerami TV. Przepadła też, ze względów formalnych, koncepcja budowy Panoramy wg. projektu Andrzeja Wajdy.

          Rok 2003 - 59 Rocznica
          Tradycyjne obchody rocznicowe miały optymistyczny akcent. W lipcu prezydent Warszawy Lech Kaczyński ogłosił decyzję budowy Muzeum Powstania Warszawskiego w murach byłej elektrowni tramwajowej na ul. Przyokopowej. Termin otwarcia Muzeum 1 sierpnia 2004 r. wydawał się nierealny. Miał to być dar miasta w 60-tą rocznicę dla Warszawy i powstańców. Delegaci środowisk powstańczych zostali zaproszeni na wizję do budynku przyszłego muzeum. Termin realizacji zadania, polegającego na ogromnym zakresie prac wyburzeniowych, budowlanych i wyposażeniowych, wydawał - się abstrakcyjny. Roboty szybko ruszyły, obserwowane bacznie przez prasę radio, telewizję i najbardziej zainteresowane i niespokojne środowiska powstańcze.
          Zostały odsłonięte i poświęcone ostatnie z serii tablic upamiętniających powstańcze przeprawy kanałowe. Obok tablic dokładne trasy kanałowe. Inicjatorem tablic był zasłużony członek Szarych Szeregów i przewodnik kanałowy Tymoteusz Duchowski. Ukazała się książka "Kanały" z serii "Warszawskie Termopile" autorstwa Tymoteusza Duchowskiego i Juliusza Powałkiewicza.

          Rok 2004 - 60 Rocznica
          Uroczyste obchody ważnej okrągłej rocznicy przebiegły w niezwykłej atmosferze cudu budowlanego i organizacyjnego. To, co wydawało się niemożliwe, stało się faktem. Pierwszy, najtrudniejszy etap budowy Muzeum Powstania Warszawskiego zakończony. W rocznicę odbyło się bardzo uroczyste otwarcie i poświęcenie muzeum.
          Na uroczystości rocznicowe zostali zaproszeni przez prezydenta i premiera rządu kanclerz Rep. Federalnej Niemiec G. Schroeder, wicepremier Wlk. Brytanii J. Prescot i sekretarz stanu USA t. Powell. Dostojni goście brali udział w uroczystościach.
          29 lipca duża grupa powstańców została zaproszona przez marszałka sejmu na posiedzenie sejmu RP podczas którego została podjęta uchwała sejmu "W 60-tą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego". Zaproszeni na posiedzenie sejmu powstańcy uczestniczyli w uroczystym śniadaniu w ogrodach sejmowych.
          31 lipca na Placu Powstańców Warszawskich odbył się uroczysty koncert otwierający obchody.
          31 lipca nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum Powstania Warszawskiego z udziałem władz państwowych, miejskich, gości zagranicznych i powstańców. Po ceremonii otwarcia i poświęcenia prymas Polski ks. kardynał J. Glemp odprawił polową mszę świętą oraz poświęcił w Muzeum Kaplicę Powstańczą pw. bł. ks. J. Stanka.
          Po południu o godz. 19-tej ks. kardynał Józef Glemp odprawił uroczystą mszę polową przy Pomniku Powstania Warszawskiego w intencji poległych powstańców i ludności cywilnej Warszawy. Homilię wygłosił Biskup Polowy WP ks. Sławoj Leszek Głódź. Po mszy apel poległych. Plac apelowy i sąsiednie ulice wypełnione masami ludzi.
          1 sierpnia o godz. l2-tej kanclerz G. Schroeder, w asyście powstańców, i w obecności premiera rządu RP i ministrów złożył wieniec przed Pomnikiem Powstania Warszawskiego. Po ceremonii na zaproszenie biskupa Głódzia, odwiedził Katedrę Polową WP a następnie przeszedł ulicami Starówki na Rynek.
          Tradycyjnie o godz. 17-tej odbyły się uroczystości na Cmentarzu Powązkowskim, złożenia wieńców pod Pomnikiem "Gloria Victis" z udziałem prezydenta Warszawy, delegacji zagranicznych, powstańców i warszawiaków.
          O godz. 19-tej odbyła się uroczystość na Woli przy Pomniku Polegli Niepokonani dla uczczenia pamięci bohaterskich mieszkańców Warszawy.
          W uroczystości uczestniczyli prezydent RP, kanclerz Rep, Niemiec, wice-premier rządu Wlk. Brytanii, sekretarz Stanu USA, prezydent Warszawy, ministrowie, parlamentarzyści, wyższe duchowieństwo i środowiska powstańcze.
          Krótkie przemówienia wygłosili prezydent Warszawy Lech Kaczyński i wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich Edmund Baranowski. Duchowni czterech wyznań odprawili modły ekumeniczne.
          O godz. 20.30 na Placu Powstańców Warszawskich odbyło się spotkanie delegacji polskich gospodarzy i gości zagranicznych z ludnością Warszawy i środowiskami powstańczymi.
          Kanclerz Schroeder wygłosił ważne przemówienie zawierające refleksje nt. Powstania Warszawskiego, winy Niemców, i przyszłości stosunków polsko-niemieckich. Po przemówieniach przewodniczących delegacji zagranicznych, rozpoczął się koncert zamykający obchody 60-tej rocznicy Powstania Warszawskiego.
          W lipcu zakończono rekonstrukcję powstańczej radiostacji "Błyskawica". Została umieszczona w osobnym pomieszczeniu Muzeum gdzie jest okolicznościowo uruchamiana.
          7 sierpnia na Woli przedstawiono widowisko historyczne "Pałacyk Michla, Żytnia, Wola..." Była to rekonstrukcja obrony Pałacyku Michla i barykady zamykającej ulicę Wolską przy ul. Młynarskiej. Organizatorem był zarząd dzielnicy Wola.
          Należy podkreślić, że projekt adaptacji budynku elektrowni na siedzibę Muzeum Powstania Warszawskiego wykonał krakowski architekt Wojciech Optułowicz. Obok budynku Muzeum, w "Parku Wolności" powstał Mur Pamięci, na którym zostały wyryte nazwiska poległych powstańców. W murze zawieszony jest dzwon imienia generała Antoniego Chruściela "Montera" - dowódcy Powstania Warszawskiego.
          Uroczystości rocznicowe transmitowane były przez radio, telewizję. Prasa i tygodniki poświęciły wiele uwagi rocznicy. Licznie reprezentowane były również ekipy zagraniczne telewizji niemieckiej, ARD, ZDF i Deutsche WeIle oraz telewizje francuską, japońską i brazylijską. Przeprowadzono liczne wywiady telewizyjne i radiowe z powstańcami. Telewizja Polska od 1 sierpnia do 2 października prezentowała 5-minutowe audycje zawierające relacje uczestników Powstania. Polskie Radio, wspólnie z DW "Bellona" wydało czteropłytowy album "Epizody Powstania Warszawskiego" zawierające relacje ponad 50 powstańców warszawskich.
          Ukazały się okolicznościowe wydawnictwa książkowe, albumy i foldery.

          Rok 2005 - 61 Rocznica
          Organizacje uroczystości rocznicowych przejęły formalnie odpowiednie służby miejskie. Przedstawiciele związków i środowisk powstańczych uczestniczyły w pracach nad programem obchodów. Realizowany był tradycyjny program.
          31 lipca msza w katedrze Polowej WP. Okolicznościowy koncert pod pomnikiem na placu apelowym. Miasto zapewniło odpowiednią ilość krzeseł na placu apelowym i nagłośnienie uroczystości.
          1 sierpnia uroczystości na Powązkach, Woli, Powsinie i Puszczy Kampinoskiej. Rozszerzone zostały programy uroczystości dzielnicowych na Mokotowie i Żoliborzu organizowane przez prężne stowarzyszenia "Baszta" i "Żywiciel".
          29 lipca w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyła się uroczystość nadania honorowego członkostwa Związku Powstańców Warszawskich prof. Normanowi Davies'owi w dowód szczególnego uznania za książkę "Powstanie Warszawskie 1944" i całokształt twórczości związanej z historią Polski.

          Rok 2006 - 62 Rocznica
          29 1ipca inscenizacja ataku oddziałów powstańczych na Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych. Później koncert na rynku Nowego Miasta.
          30 lipca spotkanie powstańców warszawskich z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim i prezydentem Warszawy w Muzeum Powstania Warszawskiego.
          31 1ipca uroczysta sesja Rady Warszawy na Zamku Królewskim Dekoracja powstańców odznaką "Zasłużony dla Warszawy".
          Uroczysta msza polowa przy Pomniku Powstania Warszawskiego i apel poległych. Po apelu "kino nocne" na Placu Krasińskich.
          1 sierpnia rano uroczystości przy Pomniku "Mokotów Walczący 1944" w Parku Dreszera. Uroczysta odprawa wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza z udziałem środowisk powstańczych.
          Uroczystości przy Pomniku gen. Grota-Roweckiego i Pomniku Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Złożenie wieńców i kwiatów.
          O godz. 17-tej uroczystości przy pomnikach "Gloria Victis" na Powązkach i "Polegli Niepokonani" na Woli. Modlitwy ekumeniczne.
          Wieczorem uroczystość na Kopcu Powstania Warszawskiego na ulicy Bartyckiej.
          W r. 2006 wielu powstańców otrzymało medal "Pro Memoria" za wybitne zasługi w utrwalaniu pamięci o ludziach i ich 'czynach w walce o niepodległość Polski podczas II Wojny Światowej i po jej zakończeniu.
          Inicjatorem i fundatorem medalu jest Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.

          Rok 2007 - 63 Rocznica
          Z inicjatywy Związku Powstańców Warszawskich została zorganizowana w dniach 30 marca - 1 kwietnia 3-dniowa konferencja "Prawda, Pamięć, Odpowiedzialność". Patronat nad konferencją objął prezydent RP. Miejscem konferencji były: 1 dzień - Belweder, 2-gi dzień - Muzeum Powstania Warszawskiego, 3-ci dzień - Niemiecki Instytut Historyczny. W konferencji uczestniczyło 12 historyków polskich, 10 niemieckich, młodzież studencka uniwersytetów polskich i niemieckich, środowiska powstańcze i dziennikarze. Wygłoszono 23 referaty związane z tematyką Powstania Warszawskiego i przyszłością stosunków polsko-niemieckich. Frekwencja na konferencji wahała się od 600 osób w 1-szym dniu do ok. 300 w trzecim.
          25 lipca w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyła się promocja kolejnego tomu ( ostatniego) Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego i wręczenie medali Fundacji "Warszawa Walczy 1939-45" (za upamiętnienie walk o Warszawę).
          Obchody rocznicowe (wg projektu programu): 29 lipca w Muzeum Powstania Warszawskiego spotkanie powstańców z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim i prezydentem Warszawy. Nadanie wysokich odznaczeń państwowych grupie powstańców.
          31 lipca uroczysta msza polowa przy Pomniku Powstania Warszawskiego przed apelem poległych przemówienia wygłoszą prezydent RP, prezydent Warszawy, prezes Związku Powstańców Warszawskich, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
          Po apelu poległych złożenie wieńców przez delegację władz i środowisk powstańczych.
          1 sierpnia złożenie wieńców pod Pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. O godz. 17-tej tradycyjne uroczystości przy Pomniku "Gloria Victis". Hymn państwowy. Modlitwy.
          O godz. 19-tej na Woli uroczystość przy Pomniku "Polegli Niepokonani". Przemówienia okolicznościowe. Modlitwy ekumeniczne. Złożenie wieńców. Orkiestra wojskowa wykona wiązankę melodii powstańczych.
          25 lipca w Muzeum Powstania Warszawskiego prezentacja II tomu (6-go w kolejności wydania) Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego.
          Promocja tego tomu kończy edycję Encyklopedii. Przewidziany jest w najbliższym czasie aneks do tomów IV, V i VI, zawierający fakty i nazwiska pominięte, z różnych przyczyn, w wymienionych tomach.
          Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego stanowi cenną pozycję wydawniczą Domu Wydawniczego Bellona.
          Prężna Fundacja "Warszawa walczy 1939-1945" sfinansowała wydanie wszystkich tomów Encyklopedii Powstania.
          28 lipca na terenie Akademii Wychowania Fizycznego na Bielanach tradycyjny bieg na dystansie 10 kilometrów "W rocznicę Powstania Warszawskiego", przy licznym udziale zawodników. Nagrodę dla zwycięzców biegu ufundował Związek Powstańców Warszawskich.

          Rok 2008 - 64 Rocznica
          Uroczystości według tradycyjnego programu. Po uroczystej mszy i apelu poległych przy Pomniku Powstania Warszawskiego na Placu Krasińskich koncert w wykonaniu znakomitych artystów. Treścią koncertu były wydarzenia historyczne związane z Powstaniem Warszawskim.
          1 sierpnia w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyło się spotkanie dużej grupy powstańców z panem prezydentem Lechem Kaczyńskim i prezydentem Warszawy panią Hanną Gronkiewicz- Waltz. Grupa około 30 powstańców została udekorowana wysokimi odznaczeniami państwowymi.
          2 października w Zamku Królewskim w Warszawie odbył się uroczysty tradycyjny koncert organizowany przez Związek Powstańców Warszawskich.
          Przykrym akcentem było zachowanie się części uczestników uroczystości przy Pomniku Gloria Victis na cmentarzu wojskowym Powązki. Wznoszono nieprzyjazne okrzyki skierowane pod adresem szeregu gości uroczystości m.in. prof. Władysława Bartoszewskiego.

          Rok 2009 - 65 Rocznica
          Uroczystości według tradycyjnego programu. 1 sierpnia uroczysta msza i apel poległych, później koncert trwający do późnych godzin nocnych.
          Na uroczystości rocznicowe przybyli liczni powstańcy z zagranicy. Koszt ich przylotu i przyjazdu, 3-dniowy pobyt w hotelach warszawskich, zostały pokryte przez Urząd Miasta Warszawy.
          Na spotkanie z panem prezydentem RP ponad 20- osobowa grupa powstańców otrzymała wysokie odznaczenia państwowe. Szczególnie uroczysty charakter miała uroczystość przy odrestaurowanym pomniku "Polegli Niepokonani" na Woli.
          2 września ośmiu powstańców warszawskich zostało udekorowanych przez Prezydenta RP wysokimi odznaczeniami państwowymi. Prezes Związku Powstańców Warszawskich p. gen. Zbigniew Ścibor-Rylski otrzymał Krzyż Wielki z Wstęgą Orderu Polonia Restituta. Pozostali zostali odznaczeni Krzyżami Komandorskimi z Gwiazdą.
          1 października odbył się uroczysty koncert w Teatrze Wielkim dla dużej grupy powstańców. Wśród gości honorowych była pani prezydent miasta Warszawy, kierownictwo Urzędu ds. Kombatantów i komenda Garnizonu WP m.st. Warszawy.
          2 października odbył się tradycyjny koncert na Zamku Królewskim organizowany przez Związek Powstańców Warszawskich.

          Rok 2010 - 66 Rocznica
          Uroczystości według tradycyjnego programu. 1 sierpnia po uroczystej mszy i apelu poległych widowisko artystyczne o tematyce historycznej.
          31 lipca na Zamku Królewskim 10 powstańców otrzymało z rąk pani przewodniczącej Rady m.st. Warszawy nagrody m.st. Warszawy. W uroczystości uczestniczyła prezydent miasta Warszawy pani Hanna Gronkiewicz-Waltz i szereg znakomitych gości.
          3 października na terenie Parku Wolności Muzeum Powstania Warszawskiego miała miejsce uroczystość odsłonięcia i poświęcenia Pomnika Poległych, Zamordowanych oraz Wypędzonych Mieszkańców Warszawy. Po uroczystości grupa ok. 50 warszawiaków otrzymała medale okolicznościowe "Wypędzonym z Warszawy". Inicjatorem budowy pomnika i nadania medali były środowiska powstańcze.
          Na Zamku Królewskim odbył się tradycyjny koncert dla powstańców organizowany przez Związek Powstańców Warszawskich.

opracował: Edmund Baranowski ps. "Jur"