Powstanie Warszawskie 1944-go roku przeciw okupacji niemieckiej było najkrwawszym zrywem w historii Polski i okrutnym przykładem śmierci milionowego miasta w sercu Europy. Zginęło w nim co najmniej 150.000 osób i stolica Polski została zniszczona w 90 procentach.

         Tragedia Warszawy nie była narodowym samobójstwem, ale wynikiem pięciu lat bezwzględnej okupacji przez Niemców oraz sowieckiego planu podbicia wschodniej Europy po trupie Trzeciej Rzeszy. Przez wstrzymanie ofensywy przed murami Warszawy w dzień wybuchu Powstania 1-go sierpnia 1944, Stalin skazał Warszawę na zniszczenie, a resztki jej ludności na wygnanie. Taka polityka ułatwiła Niemcom plan "zrównania z ziemią" opornej polskiej stolicy, a Sowietom usadowienie na jej ruinach pro-sowieckiego komunistycznego rządu. Warszawa jeszcze raz zapłaciła za nieszczęśliwe położenie geograficzne między mocarstwami, które dążyły do podboju niesfornej Polski.

         Wobec decydującej roli ZSSR w zwycięstwie sprzymierzonych nad faszystowskimi Niemcami, Zachód dał Stalinowi wolną rękę, nie przejawiając troski ani o jego zamiary, ani o postępowanie Czerwonej Armii na terenach opuszczanych przez Niemców. Od początku wejścia na terytorium przedwojennej Polski, wojska sowieckie rozbrajały polskich partyzantów, aresztowały oficerów i często wysyłały całe oddziały do obozów w Rosji.

         Dowództwo polskiego ruchu oporu przeciw Niemcom, podlegające rządowi emigracyjnemu w Londynie, uważało, że walki o Warszawę nie można było uniknąć - nastrój społeczeństwa jej wymagał. Warszawa chciała wyzwolić się sama, nie znając ani warunków geopolitycznych, ani zdolności ruchu oporu do takiej akcji, a także zdecydowania Niemców chcących utrzymać jak najdłużej tak ważny ośrodek komunikacyjny i zaopatrzeniowy dla wschodniego frontu.

         Entuzjazm i duch bojowy powstańców był prawie bez porównania. Co zawiodło, to brak broni i brak współpracy z Sowietami, która właściwie od początku była wykluczona przez Kreml. Chociaż radio moskiewskie nalegało na ludność Warszawy, aby "powstać i pokazać drogę Czerwonej Armii", Stalin nie chciał żadnego kontaktu z "polskimi faszystami" i od początku twierdził, że Powstanie było sprowokowane przez "reakcyjne koła emigracyjne" w Londynie. Stalin miał dokładne wiadomości o krytycznym nastawieniu rządów Sprzymierzonych do polskich emigrantów, często oskarżanych o podważanie wysiłku wojennego Rosjan przez uprawianie antysowieckiej propagandy.

         Decyzja rozpoczęcia Powstania była w rękach "Bora" (Tadeusz Komorowski), przedwojennego oficera kawalerii znanego z międzynarodowych konkursów konnych, teraz dowódcy Armii Krajowej, do której należała ogromna większość członków polskiego podziemia. Rząd polski w Londynie, który kilka dni przed wybuchem zaakceptował plan Powstania, dowiedział się o zaczęciu walki 2-go sierpnia, kiedy w Warszawie uruchomiono radiostację dla której brakowało niektórych części.

         Na początku Bór nie próbował nawiązać kontaktu ze zbliżającymi się armiami sowieckimi Marszałka Rokossowskiego. Starał się to robić później - ale Rosjanie nie odpowiadali.

         Dla uczestników wybuch powstania był upajający, jakby marzenie skrywane przez pięć gorzkich lat okupacji nagle się spełniło. Nie myśleliśmy o niebezpieczeństwie ani o konsekwencjach. I już po pierwszych kilku godzinach okazało się, że Powstanie nie było tylko dziełem "zbuntowanych dzieci", ale dążeniem większości ludności Warszawy, która rzuciła się budować barykady i nieść pomoc powstańcom. Zarzuty, rozczarowanie i rozpacz przyszły póżniej, kiedy Warszawa była literalnie zmieniana w proch, dzień po dniu, ulica po ulicy, dom po domu, przez 63 dni. Wtedy, byli tacy pomiędzy mieszkańcami, którzy stracili wszystko i nazywali nas "podpalaczami Warszawy".

         Ale jest dzień 1 sierpnia, słoneczny dzień warszawskiego lata, wczesne popołudnie. W Alejach Jerozolimskich, jednej z głównych arterii stolicy, przed Soldanteneheim (dom żołnierza), na chodniku otoczonym drutem kolczastym, siedzą Niemcy różnych formacji, pijąc piwo i patrząc na ruch uliczny. Nie zwracają uwagi na spieszących się młodych ludzi, niosących duże pakunki zawinięte w gruby papier - były to plecaki, które w ten sposób usiłowano ukryć! Z równą obojętnością patrzą na to częste patrole liczące do dziesięciu żołnierzy. Od czasu do czasu jadą w kierunku mostów na Wiśle ciężkie czołgi, na których siedzą żołnierze w czarnych mundurach doborowej dywizji pancernej Hermann Goëring. Nikt jeszcze nie wie, że to właśnie te czołgi, których nie spodziewało się dowództwo AK, przyczynią się do pierwszych poważnych strat Powstania.

         Konspiratorzy (przeciętny wiek 16 do 25 lat, chociaż byli - oczywiście - i młodsi, i starsi) zorganizowani byli w plutony liczące maksimum 60 osób, które bezpośrednio przed rozpoczęciem akcji zgrupowano w kompanie i większe oddziały. Na przykład pluton 101 (do którego należałem), składający się z chłopców z organizacji harcerskiej, został połączony w jedną kompanię z plutonem 116, w którym była starsza młodzież jak i ludzie, którzy odbywali służbę wojskową przed wojną. Konspiracja obejmowała wszystkie warstwy społeczeństwa. Konspiratorzy werbowali na ogół w swoim własnym środowisku, ale różnice zanikały w czasie walki. Plutonów w Warszawie było około 700, włączając plutony specjalne jak: telefoniczne, radiowe, minerskie, sanitarne albo żandarmerii.

         Szkolenie (poza oddziałami elitarnymi), bardzo podstawowe, odbywało się na zebraniach w prywatnych mieszkaniach, a nawet w niektórych pustych budynkach szkolnych i fabrycznych, jak również w czasie niedzielnych wyjazdów do zalesionych okolic Warszawy. Na zbiórkach uczyliśmy się co to jest patrol, szpica, czujka i placówka, rozbierać i składać broń, i śpiewaliśmy hymn Polski Podziemnej:

                                    Naprzód do boju żołnierze
                                    Polski Podziemnej za broń
                                    Boska potęga nas strzeże
                                    Naród podaje nam dłoń.