Chyba w klubie, przy okazji jakiegoś spotkania towarzyskiego ze studentami włoskimi, poznałem dwie siostry Sirolli, z których młodsza - Letizia - przypadła mnie bardzo do gustu i to ze wzajemnością, więc jak to się mówi, zaczęliśmy z sobą chodzić. Pewnego wieczoru, kiedy udało mi się zdobyć bilety na operę, poszliśmy we trójkę, to znaczy Letizia, jej siostra i ja, na "Manon Lescot", w której to rolę kawalera de Grieux kreował Beniamino Gili. Było to moje drugie przedstawienie operowe, na którym byłem w życiu. Pierwszy raz byłem w operze w Warszawie, w 38 roku, kiedy rodzice wzięli siostrę i mnie na "Straszny dwór". Miałem wtedy dwanaście lat i nie byłem zbytnio osłuchany w muzyce poważnej, toteż w pamięci pozostało mi raczej wspomnienie wesołego barwnego widowiska, no i wielkiej sali. Tu natomiast odniosłem zupełnie inne wrażenia - oczarowały mnie głosy i muzyka. Co prawda w scenach miłosnych, kiedy kawaler de Grieux obejmował Manon, zamykałem oczy by nie widzieć małego grubaska obłapiającego potężną grubą babę, a móc się skupić na ich wspaniałych głosach i muzyce.
         Od tego pierwszego przedstawienia zacząłem dosyć często bywać w operze i dzięki temu mogłem być na pierwszym występie rzymskim wielkiego tenora di Stephano, w jego popisowej roli Cavaradossi 'ego. Ale tamta pierwsza bytność w operze otworzyła pewien, dla mnie dosyć interesujący, ciąg zdarzeń.
         Już nie pamiętam dokładnie jak, ale nawiązaliśmy rozmowę z dwoma, czy trzema młodymi podoficerami angielskimi, którzy siedzieli obok nas. Ot, takie gorące uwagi o operze pod wrażeniem rzeczywiście doskonałego spektaklu. W kilka dni później spotkałem ich wieczorem na placu Barberyni, gdzie w jednej z kawiarenek, mieli swoją bazę. Poznali mnie i zaprosili do paczki. Byli to głównie podoficerowie pracujący w dowództwie alianckim w Rzymie, lub w różnych służbach, takich jak prasowa, fotograficzna lub inne, o które ich nie pytałem. Łączyło ich to, że wszyscy pochodzili, jak to się mówi, z dobrych domów, mieli średnie wykształcenie, lub niedokończone studia. Poznanie ich zaważyło w jakiś sposób na dalszych moich losach.
         Idąc na studia wiedziałem, że architektura to nie to co mnie interesuje i że nie mam żadnych specjalnych predyspozycji, by być dobrym architektem. Kiedy zacząłem studia miałem nadzieję, że jakoś dam sobie radę. Niestety w miarę upływu czasu przekonywałem się, że jest to moja wielka pomyłka. Moje wysiłki by wzbudzić w sobie przekonanie, że mogę w tym zawodzie cośkolwiek zdziałać, okazały się płonne. Starałem się więc brać ze studiów tylko to co mnie interesowało, a reszta był to dla mnie czas stracony. Co prawda nie tak, jak gdybym był w pułku pełniąc ogłupiające służby, czy prowadząc zajęcia z żołnierzami.
         Moje zainteresowania filmowe do tego stopnia brały górę nad rozsądkiem, a moim głównym punktem zainteresowania stało się kino przy placu Barberini, gdzie od rana do nocy wyświetlano najnowsze filmy amerykańskie, oraz teatr operowy i muzea. Na wykłady zacząłem więc chodzić wybiórczo, tylko na te które mnie bardziej interesowały, a więc na rysunek odręczny, historię sztuki i scenografię filmową, z której wykładów wysłuchałem prawie w całości.
         Na reszcie bywałem raczej gościem, tak, by mnie nie zarzucono, za to, że totalnie ignoruję uczelnię. Natomiast wziąłem się od nowa za samouczek angielskiego, który nabyłam jeszcze w niewoli, i zacząłem wkuwać gramatykę i słówka. Ogromną pomocą przy nauce angielskiego było codzienne chodzenie do kina, oraz kontakty z angielskimi kolegami, którzy pilnowali moich postępów w angielskim, korygując wymowę i formy gramatyczne, tak, że szybko robiłem postępy. Uczęszczałem też ciągle na kurs języka włoskiego, prowadzony w klubie na Via Veneto.
         Moje życie stawało się teraz co raz mniej związane ze studiami, a co raz bardziej związane z chłonięciem tego co mnie rzeczywiście interesowało. Trzeba przyznać, że co raz więcej czasu zabierały spotkania z piękną Letizią, której zabierałem każdą wolną chwilę, przeciw czemu nie protestowała. Również spotkania z grupą młodych Anglików i Amerykanów z dowództwa wojsk alianckich w Rzymie odciągały mnie od studenckiego życia. Tym bardziej, że mogłem się tam dowiedzieć o wielu rzeczach, o których nie pisały gazety, szczególnie wtedy kiedy zjawiał się jakiś korespondent. prasy wojskowej z terenów takich jak Grecja czy Palestyna. Zaczynałem się też lepiej orientować w sytuacji nas Polaków i zastanawiać się co dalej robić.
         Ten radosny okres miał dłuższą przerwę spowodowaną przez odrę, której epidemia wystąpiła w Rzymie. Pewnego dnia dostałem bardzo wysokiej gorączki i znalazłem przewieziony do szpitala brytyjskiego w Rzymie, gdzie najprzód certowano się czy mnie przyjąć, bo przecież Polacy nie znają angielskiego, no i mają swój doskonały szpital w Anconie. Jednak mój ciężki stan i to, że jednak mówiłem jako tako po angielsku, spowodowały, że znalazłem się na internie angielskiego szpitala wojskowego w Rzymie, a nie zostałem odtransportowany do Ancony.
         Dopiero na drugi dzień, lekarz w czasie obchodu spostrzegł u mnie wysypkę i stwierdził odrę. Zrobił się szum i ciupasem znalazłem się jako jedyny pacjent bloku izolacyjnego. Ku mojej radości, już drugiego, czy trzeciego dnia, przestałem być sam. Dostałem dwóch towarzyszy, Polaków, też studentów podchorążych. Jeden z nich był z ułanów a drugi, już nie pamiętam z jakiej broni, ale obaj byli z A.K. i starsi o parę lat ode mnie. Później doszedł jeszcze żołnierz angielski i porucznik - Anglik, który miał osobny pokój i zachowywał "splendid isolation", gdyż byliśmy dla niego podoficerami i to nie brytyjskimi.
         Tak kapitan lekarz opiekujący się nami, jak i pielęgniarz w stopniu starszego szeregowca, byli bardzo sympatyczni i szczególnie z tym ostatnim bardzo dobrze układały się nasze stosunki. Był nam życzliwy i chętnie spełniał nasze prośby no a przede wszystkim miał wielkie poczucie humory. Gorzej było z siostrami w stopniu podporuczników, które usiłowały na silę utrzymywać dystans.
         Przeleżałem na tym izolacyjnym bloku przez całe sześć tygodni, co przy nadchodzącej wiośnie, było zupełnie nie do strawienia. Rozrabialiśmy więc troszeczkę w tym szpitalu, ku utrapieniu dosyć pryncypialnie zachowujących się sióstr, które nasz swobodny sposób bycia zbijał z pantałyku i, jak uważały, naruszał godność ich stopni oficerskich tak, że czasami były w stosunku do nas bardzo ostre i zasadnicze. A myśmy im tłumaczyli, że jesteśmy "officer-cadet", czyli podchorążymi oraz studentami, więc nie muszą do nas odnosić się jak do rarogów. Szczęśliwie kapitan doktor był bardziej wyrozumiały i miał silnie rozwinięte poczucie humoru, co łagodziło twardogłowość siostrzyczek.
         Jednego dnia doszło do bardo przykrego spięcia. Kiedy przekomarzałem się o coś z bardziej zasadniczą siostrą - podporucznikiem, jeden z kolegów powiedział, że to, że nam nie wolno łazić poza blokiem, to kant. Na to słowo siostra zareagowała, jakby w nią piorun uderzył. Spurpurowiała i wyszła gwałtownie z pokoju. Po kwadransie przyszedł kapitan - doktór i spytał, co myśmy jej powiedzieli. Powiedziałem, że nie rozumiem o co jej poszło i powtórzyłem mu to co mówiłem. Okazało się jednak, że to nie o mnie jej chodziło, tyko o kolegę. Powiedziałem więc, że mówił po polsku. Doktór chciał wiedzieć co, więc kolega na moją prośbę powtórzył. Lekarz parsknął śmiechem i spytał mnie czy wiem, co w angielskim znaczy słowo "cunt '". Oczywiście, że wiedziałem i w tym momencie parsknąłem śmiechem. Następnie wytłumaczyłem mu, że kolega wymówił polskie słowo - kant, co po angielsku znaczy - "spooI". Kapitan sekundę pomyślał, parsknął śmiechem i wyszedł szybko z pokoju. Słyszeliśmy, że śmiał się jeszcze na korytarzu.
         Muszę się przyznać, że czasami zachowywaliśmy się zupełnie jak sztubaki, grając na przykład pomarańczami w piłkę nożną w pokoju, a potem, gdy zapadł zmrok i w ciemnej uliczce, na którą wychodziły okna naszego pokoju, zaczynały pojawiać się na dole parki, przybywające w celu spełnienia uciech cielesnych, rzucaliśmy w nie z naszego czwartego czy piątego piętra tymi zmasakrowanymi owocami. Spadająca z wysokości już skopana pomarańcza rozpryskiwała się jak granat w zetknięciu z chodnikiem i opryskiwała sokiem wszystko i wszystkich dookoła. Po takiej "eksplozji " leciały w stronę niewidzialnych miotaczy włoskie a czasem i angielskie przekleństwa, sprawiając nam nielichą uciechę. Było to głupie, ale nas już właściwie zdrowych, nażartych i wyposzczonych denerwowała ta świadomość, że na dole tamci robią to, czego my, zamknięci w izolacji, też pragnęliśmy.
         Wreszcie przyszedł dzień, kiedy wyszedłem na wolność. Moje zaległości na uniwersytecie były ogromne. Nie uszło to uwadze kierownictwa i miałem rozmowę, w wyniku której miałem wziąć się do roboty.

* * *

         Któregoś dnia pokazano mi w sali jadalnej naszego hotelu, polską gazetę wydawaną w Rzymie przez ambasadę rządu warszawskiego, gdzie była wiadomość, że jest dla mnie list od rodziny z kraju, do odebrania w tejże ambasadzie. Nie było to takie proste pójść tam i go odebrać. Miałem świadomość tego, że takie coś może być bardzo źle widziane w Korpusie. Poszedł więc Bob Burgess, jeden z moich przyjació Anglików z jednostki fotograficznej RAF-u. Dałem mu kartkę napisaną po angielsku i upoważniającą do odbioru korespondencji. W ambasadzie powiedział, że jestem poza Włochami i ma odebrać list, by mi go przywieźć. List mu wydano.
         Jak się okazało, o moim pobycie w Korpusie rodzice dowiedzieli się od porucznika "Lawy", czyli Tadeusza Jaworskiego, mojego dowódcy z czasów okupacji, który uciekł z Polski wiosną 45 roku i przesłał do kraju wiadomość, do jednego z kolegów o tym co działo się z naszą czwórką: t. z. n, Jurkiem Renckim, Antkiem Radwanem, Tolkiem Brinkenhoffem i ze mną. Tym sposobem rodzice dowiedzieli się, że jestem we Włoszech. Adresu jednostki nie podał, więc napisali do ambasady, która w ten sposób usiłowała ułatwić kontakty między korpuśniakami a rodzinami w Kraju.
         List był optymistyczny. Rodzice pisali, że są w Warszawie, gdzie nasze mieszkanie w zasadzie ocalało, że Zosia, moja siostra, która była ciężko ranna w powstaniu, czuje się dobrze i idzie na studia architektoniczne i ja też bym mógł tam studiować, gdybym wrócił. Były też i inne wieści rodzinne. Tymczasem ja, w tamtym okresie, myślałem już, by jakoś dostać się do filmu, lub wyjechać z Europy i osiedlić się jak najdalej od tego niespokojnego kontynentu. Najlepiej w Australii. Ale na ostateczną decyzję było jeszcze za wcześnie, gdyż należało poczekać na demobilizację, no i skończyć jakieś studia filmowe, o których marzyłem, lub zdobyć inny zawód pomocny w dojściu do pracy w filmie. A to, jak uważałem, będzie łatwiejsze na zachodzie, w Anglii. Aby tak myśleć miałem podstawy, gdyż jeden z chłopaków z naszej paczki, Peter, miał wuja, który był szychą w dziale technicznym Ranka i obiecał mi wstawić się za mną u niego.
         Odpisałem rodzicom tłumacząc, że na razie jestem tu na studiach i będę myślał o powrocie, jak moje sprawy z filmem jakoś się wyjaśnią, a na razie usiłuję studiować architekturę. Prosiłem również o przysłanie mi świadectwa maturalnego. Adres zwrotny podałem na "Fermo di posta San Silvestro" w Rzymie, czyli na poste restante, gdzie co jakiś czas chodziłem, czekając na odpowiedź.
         List od rodziców przyszedł dosyć szybko. Było w nim świadectwo maturalne i sugestia, że architekturę mógłbym studiować w Warszawie, co przecież łatwo dałoby się załatwić. Nadmieniano, że mógłbym studiować reżyserię teatralną i.t.d. Ja jednak nie byłem jeszcze gotowy do wyjazdu. Czekałem jak się rozwinie sytuacja w kraju, bo zbyt wiele słyszałem o Sowietach od kolegów , którzy tam przeżyli lata na zsyłce lub w łagrach. A poza tym, co tu dużo mówić, ciągnął mnie świat. W duchu zresztą liczyłem tak jak wielu, że wrócimy do kraju jako zwarte oddziały wojskowe.

* * *

         Mając już świadomość, że na architekturze to na pewno nie zostanę i że celem mojego życia jest bycie reżyserem, machnąłem ręką na studia i poświęciłem się, obok oglądania filmów i łażeniu do opery i po muzeach, życiu towarzyskiemu i rozrywkowemu tym bardziej, że moi angielscy przyjaciele, byli ludźmi wesołymi i trochę beztroskimi. Stworzyła się z nas wesoła grupa młodych ludzi, lubiących kino, teatr, dancingi, kawiarnie. Mieliśmy swoje stałe punkty spotkań, z których głównym był bar przy kinie "Barberyni", gdzie po seansach spotykaliśmy się na wino lub "coqutail americano" i gdzie dołączali do nas inni i gdzie mówiło się o polityce, filmach i innych ciekawych sprawach. Innym punktem zbornym, gdzie spotykaliśmy się raz lub dwa razy w tygodniu, był klub-kawiarnia "Rrosati-Grand Jardin Europe", bardzo snobistyczny lokal na via Veneto, gdzie były doskonałe ciastka, lody i dziewczyny.
         Natomiast w każdą niedzielę przed południem, spotykaliśmy się w wielkiej kawiarni "Doney" na via Veneto. Oczywiście bywaliśmy też w naszym klubie studenckim i dzięki mnie tam właśnie skojarzyło się jedno małżeństwo polsko-angielskie. Mianowicie w naszej paczce był sgt. Peter Croydon z sekcji fotograficznej RAF-u, który w czasie zabawy w klubie poznał jedną z moich koleżanek z roku, zakochał się w niej i pobrali się. Po wojnie wyjechali do Kanady i tam Peter stał się wziętym fotografikiem reklamowym.
         Poza tym była przecież Letizia, której poświęcałem sporo czasu w godzinach, kiedy mogła się urwać spod kontroli rodziców. Musiałem się też liczyć, że musi się ona uczyć i szykować do matury. Może szczęśliwie dla nas obojga, jej siostra, która studiowała na uniwersytecie, jakoś czuwała nad nią i przemawiała mnie do rozumu, że dziewczyna musi się uczyć i nie mogę zabierać jej zbyt wiele czasu.

* * *

         W kawiarni "Doney" miałem kiedyś dość nieprzyjemny incydent. Pewnej niedzieli, stosunkowo rano, zatelefonował do mnie, do pensjonatu Medici, Bob Burgess z prośbą, czy mógłbym być przed dziesiątą w "Doney", gdzie ma się zjawić jego kuzyn, adiutant któregoś z admirałów, z którym jest umówiony na tę właśnie godzinę, ale ma nagłą robotę i spóźni się jakieś piętnaście, dwadzieścia minut. Tego kuzyna miałem poznać bez trudu. bo miał być w białym mundurze z akselbantami i w pełnej gali orderów, gdyż będzie wracać z jakiejś oficjałki, czy też ma iść później na nią.

W mundurze podchorążego

         Oczywiście, że nie było sprawy i parę minut przed dziesiątą zająłem stolik w kawiarni. Kelner, który mnie znał, zjawił się natychmiast i zamówiłem kawę. Kiedy po chwili stawiał przede mną filiżankę szepnął dyskretnie, że siedzący w głębi sali starszy polski oficer chce ze mną rozmawiać. Rozejrzałem się i zauważyłem, siedzącego samotnie przy stoliku w głębi sali siwego polskiego pułkownika z proporczykami któregoś z pułków kawalerii. Wstałem więc i podszedłem do niego pytając, czy życzy sobie czegoś ode mnie. Ale pan pułkownik był najwyraźniej przedwojennym formalistą i to chyba takim jeszcze z carskiej armii, gdyż ostrym tonem kazał mi się, przede wszystkim, zameldować. Zrobiłem to, ciesząc się w duchu, że jest prawie pusto w kawiarni, a ja muszę odstawiać taki teatr!
         - "Dlaczego podchorąży nie zwrócił się do mnie o zezwolenie na zajęcie miejsca w kawiarni?" - Głos pułkownika był ostry i stanowczy.
         - "Melduję, że nie zauważyłem pana pułkownika, a poza tym jestem stałym gościem tej kawiarni i nigdy tego ode mnie nikt nie wymagał. To jest lokal publiczny." odpowiedziałem, chyba trochę bezczelnym tonem, bo zezłościł mnie ten dziadek.
         Moja odpowiedź bardzo mu się nie spodobała i dał mi rozkaz natychmiastowego opuszczenia lokalu, ponieważ - jak mnie poinformował - w wojsku polskim był, jest i ma nadzieję, że zawsze będzie, dobry zwyczaj, że młodszy rangą, a szczególnie podchorąży, powinien prosić starszego oficera o zgodę na przebywanie w lokalu razem z nim.
         Usiłowałem mu wytłumaczyć, że jestem tu umówiony z oficerem, na którego czekam, ale to tłumaczenie jakby jeszcze bardziej rozsierdziło staruszka. Kazał mi podać dokładnie imię i nazwisko, i natychmiast opuścić lokal obiecując, że powiadomi o tym dowódcę pułku.
         Cóż miałem robić, nie chcąc robić publicznej sceny, bo i tak już parę osób zaczęło patrzyć w naszą stronę, więc powiedziałem - "Według rozkazu", i zrobiwszy "w tył zwrot" skierowałem się do stolika, by zapłacić za to co zamówiłem i czekać na kuzyna Boba na zewnątrz.
         Nim jednak doszedłem do mojego stolika, w drzwiach kawiarni pojawił się oficer brytyjskiej marynarki wojennej, w śnieżno białym mundurze, z akselbantami i w pełnej gali orderów, który zaczął rozglądać się po sali. Podszedłem do niego i spytałem czy szuka Boba Burgessa. Kiedy wyraźnie zaskoczony tym, że ma przed sobą Polaka, potwierdził to, przedstawiłem mu się jako przyjaciel jego kuzyna i wytłumaczyłem, że prosił mnie bym powiadomił go, że spóźni się trochę.
         Porucznik przywitał się ze mną i zaproponował byśmy siedli razem i poczekali wspólnie na Boba. Wyjaśniłem mu, że właśnie zostałem wyrzucony z lokalu przez siedzącego w głębi kawiarni pułkownika, mimo tłumaczenia że czekam na oficera.
         - "Co? Wyrzucono ciebie z lokalu, bo nie miałeś jego zgody?"- porucznik był tym zaskoczony i wręcz ubawiony.
         - "To śmieszne i niezgodne z regulaminem. Nie jesteś na służbie. A w ogóle to jakieś dziwne zwyczaje. Idziemy do niego. Ja to załatwię."- i nie czekając co powiem ruszył do stolika pana pułkownika, a ja za nim.
         Pułkownik był trochę zaskoczony, kiedy podeszliśmy do niego i porucznik zaczął mówić po angielsku. Szybko jednak opanował się i spytał czy ten mówi po francusku. Okazało się, że tak. Rozmowa była krótka. Porucznik przedstawiwszy się stopniem i funkcją, a następnie w bardzo eleganckich słowach oznajmił panu pułkownikowi, że tu na terenie okupowanym przez aliantów obowiązują regulaminy armii alianckich i ja, jako żołnierz mam prawo przebywać we wszystkich miejscach publicznych nie pytając nikogo o zgodę, a tym bardziej oficerów, którym nie podlegam bezpośrednio. A jeżeli panu pułkownikowi nie odpowiada towarzystwo podchorążego, który jest jego przyjacielem, to najwyżej może on nie przebywać w tym lokalu. Ale to już jest jego wola bo on, ani jemu, ani mnie nie przeszkadza. Poczym, zasalutowawszy elegancko, odeszliśmy do mojego stolika.
         Jak długo został pan pułkownik w kawiarni nie wiem, bo nie interesowałem się jego osobą, tym bardziej, że mieliśmy inne tematy do rozmowy i nie zajmowaliśmy się tym co robi pułkownik. W jakiś czas później, kiedy znalazłem się w pułku, wezwał mnie z-ca pułkownika Mokrzyckiego i spytał o ten incydent. Opowiedziałem mu jak było i kim był ten porucznik. Spytał się mnie, kim jest Bob. Powiedziałem, że starszym szeregowcem w centralnym laboratorium fotograficznym RAF'u w Rzymie, a prywatnie najmłodszym bratem podsekretarza stanu w rządzie W. Brytanii. Więcej nikt mnie już o tę sprawę nie pytał.

* * *

         Letizia to był bardzo romantyczny fragment mojego pobytu w Rzymie. Kiedy poznaliśmy się miała siedemnaście lat i była uroczą dziewczyną o bujnych czarnych włosach, ogromnych błyszczących rozmarzonych czarnych oczach, szczupła i niewysoka. Spotykaliśmy się tak często jak tylko pozwał na to jej i mój wolny czas. Czuliśmy do siebie coś wiele więcej niż sympatię. Mogę chyba powiedzieć, że była to moja pierwsza miłość. Randki mieliśmy w Ogrodzie Pincio, lub w małych kawiarenkach, czy też w moim ulubionym muzeum w Villa Borghese, gdzie siadaliśmy w sali z rzeźbą Appolla i Cloe. Parę razy wziąłem ją i jej siostrę, gdyż inaczej rodzice by jej samej nie wypuścili, do opery i do kina. Zachodziliśmy też często do naszego studenckiego klubu na via Veneto.
         Kiedyś zostałem zaproszony, wraz z kilkoma kolegami ze studiów jej starszej siostry - Marii-Flory, do ich domu na młodzieżowe przyjęcie. Wyczułem wtedy, że nie patrzono na mnie zbyt przychylnie. Dla państwa Sirollich, jak i dla części kolegów Marii-Flory, byłem żołnierzem wojsk okupacyjnych, co mnie ktoś szczery wprost powiedział, i w dodatku człowiekiem, o którym nie bardzo było wiadomo z jakiej rodziny pochodzi i jakie są jego koneksje rodzinne, a państwo Sirolli należeli do elity rzymskiej palestry. Jedyne co mnie ratowało, że byłem kiedyś przyjęty u państwa Sekretich, którzy należeli do ludzi znanych w Rzymie.
         Mimo tej rezerwy rodziny, chodziliśmy z sobą przez cały mój pobyt w Rzymie i tylko okres kiedy leżałem w szpitalu stanowił dłuższą przerwę w naszych spotkaniach.
         Ale mój pobyt w szpitalu miał zaowocować poważnymi konsekwencjami dla rodziny Sirollich. A było to tak. Jeden z leżących ze mną podchorążych, studiujący na uniwersytecie rzymskim prawo czy socjologię, spotkał mnie kiedyś, już po wyjściu ze szpitala, w klubie, dokąd przyszedłem z obiema siostrami. Zaprosiłem go do naszego stolika, by zajął się Marią - Florą i bym mógł swobodniej tańczyć i rozmawiać z Letizią. Wynikiem tego spotkania było, że zakochał się w Marii a ona w nim.
         Od tej pory zaczęliśmy często spotykać się w czwórkę, co dla sióstr było doskonałym alibi, bo w domu mówiły, że idą razem, choć nie zawsze i nie przez cały czas byliśmy we czwórkę. Ta idylla trwała do momentu, kiedy po zawalaniu egzaminów na uniwersytecie (jak mogłem zdać, kiedy się nic nie uczyłem!) zostałem odwołany do pułku i powiadomiony, że jako tłumacz mam jechać do Anglii z grupą kwatermistrzowską.
         Wiadomość tę otrzymałem w przeddzień randki niedzielnej, którą dziewczyny wyznaczyły nam na godzinę 12-tą w bardzo eleganckim lokalu na piazza Colonna. Wysztafirowani udaliśmy się tam wcześniej, by zająć miejsca, gdyż była to pora kiedy eleganckie towarzystwo spotykało się po kościele. Czekając na nasze panie powiedziałem koledze o tym, że dostałem rozkaz i jadę za dwa dni do pułku, a w jakiś czas potem do Anglii.
         Parę minut przed dwunastą mój kolega wyszedł przed lokal, by wprowadzić panie do środka, gdyż zajęliśmy miejsca w drugiej czy trzeciej sali i to daleko w kącie, więc trudno byłoby im szukać nas w lokalu. Ja zostałem i pilnowałem stolika. Kiedy wchodzili do sali, Letizia szła pierwsza i widziałem, że jest czymś szalenie zbulwersowana. Podniosłem się więc od stolika i pomachałem do niej, by łatwiej mnie zauważyła.
         Spostrzegła mnie i stanęła na chwilę jak wryta, a następnie odwróciła na pięcie i podszedłszy do kolegi i wymierzyła mu potężny policzek mówiąc na cały głos: "Bugiardo!" co znaczy - kłamca. Powiedziała to tak głośno, że wiele osób w sali to usłyszało i odwróciło w ich stronę głowy i widziało to, co się stało. Letizia natomiast nie zwracając na nic i nikogo uwagi, podeszła szybko do mnie z promiennym uśmiechem i powiedziała: "Tu sai, questo disgraziato a detto che tu a partito a Angleterra"l (Ty wiesz, że ten łajdak powiedział, że wyjechałeś do Anglii). Sytuacja zrobiła się bardzo nieprzyjemna, bo spoliczkowany czuł się obrażony, a co gorsze nie bardzo wiedział jak się zachować dalej. Ja też nie bardzo widziałem co robić, ale jakoś udało mi się razem z Marią, doprowadzić do załagodzenia konfliktu. Kolega czuł się jednak fatalnie. Cóż, podchorąży kawalerii, ubrany wyjściowo, został publicznie spoliczkowany przez kobietę! Na jego szczęście siedział przy stołku tyłem do sali, ale ja widziałem, że niektórzy goście patrzą na nas i niewątpliwie o nas plotkują. Szybko więc wypiliśmy kawę i wyszliśmy z kawiarni.
         Na ulicy rozstaliśmy się. On z Marią poszli swoją drogą, a ja z Letizią swoją. Stało przede mną trudne zadanie wytłumaczenia jej w jakiej sytuacji się znaleźliśmy. Poszliśmy na przechadzkę do naszego ulubionego ogrodu Pincio, gdzie powiedziałem jej smutną dla nas prawdę o moim pilnym wyjeździe. Nie chciała w to uwierzyć, ale kiedy zrozumiała przyjęła to spokojniej niż myślałem. Musiałem jej tylko obiecać, że będę pisać. Obiecałem. I muszę się przyznać, że dotrzymałem słowa, tylko, że nie otrzymałem od niej ani jednego listu odpowiedzi... Widocznie rodzina już o to zadbała.
         Może i dobrze się stało, że mój wyjazd nastąpił tak szybko, bo diabli wiedzą jak to mogło się skończy. Może tak jak skończyła się sprawa kolegi podchorążego, który ożenił się z Marią i został w Italii? Tylko dla mnie Włochy nie były krajem w którym chciałbym mieszkać i pracować na stałe. Nie wiem czemu ale bałem się zostać w tym pięknym kraju. Może nie odpowiadali mnie sami Włosi, ich sposób bycia, pracy, stosunki między ludzkie? A może to formy życia rodzinnego, jakieś zeszłowieczne, jak ze złej powieści. Nie widziałem siebie wśród tych ludzi, w ich społeczeństwie. No, ale kochałem się w Letizi i gdyby nie rozkaz wyjazdu, mogło pojawić się niebezpieczeństwo, że sprawy zaczynałyby zbliżać się do punktu, w którym należałoby się bardziej oficjalnie zdeklarować. Już wcześniej zaczynały padać nieśmiałe pytania ze strony Marii, (niewątpliwie sterowane przez rodziców) co zamierzam robić i jak widzę dalszy ciąg mego życia. A ja wiedziałem tylko, że chcę pracować w filmie i ... nie widzi mi się życie w Italii. Ale czy Letizia chciałaby wyjechać? Zresztą nie czułem się dojrzały do poważnego związku.
         Żegnałem Rzym z żalem, ale i z poczuciem, że przeżyłem w nim bardzo znaczący okres w moim życiu, który rzeczywiście zaważył na mojej przyszłości, gdyż określił jasno kierunek moich zainteresowań. Zabierałem z sobą wspomnienie o Letizi i pięknych chwilach spędzonych razem, jako taką znajomość dwóch języków, sporo doświadczeń życiowych i zawarte znajomości, które, jak liczyłem, mogły się mi przydać w dalszym ubieganiu się o wejście do filmu, względnie uplasowanie się w Anglii, lub jej dominiach, gdyż brałem poważnie pod uwagę wyjazd do Australii lub Kanady.

Marek Tadeusz Nowakowski

Marek Tadeusz Nowakowski, ur. 01.04.1926 r. w Warszawie ppor. czasu wojny Armii Krajowej ps. "Abba" Oddział Osłonowy Komendy Głównej Lotnictwa AK - kompania "Lawy" nr jen. 102331

Copyright © 2007 Maciej Janaszek-Seydlitz. Wszelkie prawa zastrzeżone.