Kościół Święteo Wawrzyńca, gdzie dokonywano selekcji
wypędzonych mieszkańców Warszawy.

         Zaczął się jakiś ruch. Z samochodu wyszło kilku gestapowców i musieliśmy koło nich przechodzić. Rozdzielali ludzi na grupy. Schowałem się za Mamę, bo chodziły słuchy, że zabierają dzieci. Kiedy podeszliśmy do Niemca, byli bardziej zainteresowani Mamą, niż mną.
         - Das ist mein Sohn - powiedziała Mama, wyciągając mnie zza siebie.
         To zwróciło uwagę na nas pozostałych Niemców. Niemiec się zawahał, w końcu machnął ręką, żebyśmy przeszli na drugą stronę ulicy. Musieliśmy przepuścić grupę mężczyzn prowadzoną w kierunku nasypu kolejowego. Wkrótce rozległy się strzały...
         Pogonili nas na ulicę Bema do Dworca Zachodniego. Pociągiem dojechaliśmy do Pruszkowa.
         Dokładnie wiadomo jak wyglądał pruszkowski obóz i nie będę go opisywał.

         Na tle tej makabry miało miejsce zadziwiające zdarzenie. W obozie wydawano zupę - rozgotowaną, słodkawą pacię nie wiadomo z czego. Żeby ją otrzymać, trzeba było mieć własne naczynie. Mieliśmy z tym problem. Mama zdobyła jakąś pogiętą puszkę i poszedłem po zupę. W powrotnej drodze przewróciłem się i zupę wylałem. Rozpacz moja była ogromna! Stanąłem w kolejce po raz drugi, ale zupy już nie było. Wszyscy odeszli, a ja stałem przy ogrodzeniu ściskając w ręku puszkę. Podszedł do mnie żołnierz, wyjął mi puszkę z ręki i wszedł do budynku. Za kilka minut przyniósł mi zupę jaką jedli Niemcy i pajdę chleba. Byłem tak zaskoczony, że nawet mu nie podziękowałem (chyba na to zasłużył?). Popatrzył na mnie i poszedł...

         Po kilku dniach wyjechaliśmy z Pruszkowa pociągiem, w odkrytych, towarowych wagonach. Stojący przy torach ludzie rzucali nam chleb i owoce.
         Pociąg zatrzymał się w Tomaszowie Mazowieckim. Odczepiali część wagonów. Tu pomoc zorganizowana była na szeroką skalę. Dowodził tym ksiądz stojący na jakiejś pace i jak dyrygent kierował biegającymi z koszami i wodą ludźmi. Konwojenci niemieccy nie reagowali, pewnie ich zaskoczyła tak sprawnie przeprowadzona akcja.
         Kiedy pociąg ruszył chleb, kiełbasa, marchew i owoce zostały sprawiedliwie podzielone.
         Niech im Bóg ten trud i poświęcenie wynagrodzi! Ja zawsze będę o tych ludziach pamiętał, za to, że dzielili się z nami swoją biedą, podtrzymując w nas wolę przetrwania.
         Byliśmy w grupie, którą przetransportowano do Opoczna. Trzymano nas w starych stajniach nad samą rzeką. Tam się tak zawszyliśmy, że nie mogliśmy sobie z tym poradzić. Z Opoczna furmankami rozwożono nas po okolicznych wsiach. Mnie z Mamą przywieziono do pięknie położonej wsi, która nazywała się Zychorzyn. Mamę przydzielono do gospodarzy Koryckich, a mnie do ich sąsiadów. Kiedy przez kilka dni przychodziłem do Mamy zabeczany, bo wyzywali mnie od "darmozjadów" (chociaż nie byli biedni), pan Korycki powiedział; "tyle gemb się u nas żywi, to się i ty wyżywisz!" W ten sposób staliśmy się niemal rodziną na długie lata.
         Było im bardzo ciężko, bo gospodarstwo małe, ale serdeczność ich była wielka. Prawie każdego dnia jadaliśmy "cerwuny borsc i źmioki". W niedzielę były "źmioki z omastą". Bardzo lubiłem "prażuchę" z grzybami - jadam ją do dzisiaj. Spaliśmy na grochowinach rozłożonych na glinianym klepisku, przykrytych samodziałową derką.
         Starałem się być użyteczny na miarę swoich możliwości. Zajmowałem się owcami, przekonując się o złośliwości młodych baranów, które próbowały się ze mną zabawiać na swój barani sposób, obdarzając mnie licznymi siniakami.
         Przyjemnie było paść krowy pod lasem w ciszy i spokoju. Czasami krowa ryknęła, zaszczekał daleko pies. Pszczoły cicho brzęczały, przesiadając się z kwiatka na kwiatek. Słychać było płynący między kamieniami strumyk.
         Często jednak wracały wspomnienia. Wtedy nie było słychać brzęczących pszczółek, ani szumu falujących traw - głowę rozsadzało wycie Sztukasów, wyły "krowy" (miotacze min), które całe ulice zamieniały w gruzy, gwizd pocisków, jęki i krzyki rannych. Czasami zalegała martwa cisza zasypanej piwnicy...
         Szybko następowała jesień, a my nie mieliśmy ubrania, ani butów.
         Drogą okrężną (pamiętam stacje Końskie, Skarżysko-Kamienna) pojechaliśmy do Krakowa. Zatrzymaliśmy się u znajomych na Świętego Marka 8.
         Po kilku dniach wkręcono mnie do pracy, w której miałem doświadczenie - roznosiłem bimber po spelunach. Kraków był mały i szybko opanowałem topografię tych lokali. Czasami pijackie towarzystwo robiło zrzutkę na "dzieciaka z Warszawy". Przynosiłem do domu również dużo darowanego mi jedzenia - kiełbas, salcesonu, kaszanki, tłustego boczku, który mama przetapiała z cebulą.
         Była również speluna dla Niemców - załatwiałem sprawę w milczeniu i wychodziłem - chętnie bym podłożył im bombę...
         W ten sposób zarobiłem na ubranie i buty dla siebie i Mamy i mieliśmy jeszcze "zasoby finansowe". Znajomi załatwili mamie pracę w Wieliczce i tam pewnej zimowej nocy "oswobodziła" nas Armia Radziecka.

Janusz Wałkuski

Janusz Wałkuski współcześnie