oryginał listu p. Ireny Faryaszewskiej

         Ciocia Irena jak mogła, tak starała się nam pomóc: podtrzymywała na duchu swoimi listami, przysyłała paczki, polecała swojej rodzinie w Sosnowcu i Katowicach.
         Już po pierwszym tygodniu pobytu w obozie zaczęłyśmy planować ucieczkę. Do głowy przychodziły najrozmaitsze pomysły. Na wschód szły transporty. Chodziłyśmy na tory kolejowe, pod semafor, sprawdzać, czy pociągi się zatrzymują, jakim pociągiem można by pojechać na wschód. Stwierdziłyśmy jednak, że doczepienie się do transportu wojskowego było za dużym ryzykiem.
         Zrobiło się zimno. W październiku padał deszcz ze śniegiem, były przymrozki. Myśmy strasznie marzły. W akcie rozpaczy postanowiłyśmy - uciekamy. Na piechotę było za daleko. Po drodze Niemcy, nie było gdzie się zatrzymać, gdzie nocować. Noce zimne.
         Postanowiłyśmy, że będziemy uciekać pociągiem. Polacy bez przepustki nie mogli nigdzie jechać. Niemcom wolno było jechać bez przepustki tylko na odległość 80 km. Jeżeli ktoś chciał jechać dalej musiał mieć przepustkę.
         Postanowiłyśmy zaryzykować. Zaplanowałyśmy, że jedziemy do Katowic. Najpierw wykupimy bilet do Opola. Potem wysiądziemy, kupimy bilet na następny odcinek i tak dalej aż do Katowic. Był to spory kawałek drogi. Dlaczego do Katowic? Bo w Sosnowcu miałyśmy metę. Pani Faryaszewska miała tam rodzinę, do której miałyśmy adres. A więc aby do Sosnowca. Potem przez zieloną granicę dalej trzeba będzie kombinować.

         Wyruszyłyśmy 28 października pociągiem, mając bilety wykupione do Opola. Dojechałyśmy do Opola, gdzie pociąg się zatrzymał na pewien czas. Ja zostałam w wagonie, a "Janka" wysiadła po bilety. Nie ma jej i nie ma. Wyszłam z wagonu na peron. "Janki" w dalszym ciągu nie było, a pociąg ruszył. Zostałam sama, bez znajomości języka, tylko z obozowymi dokumentami. Umówiłyśmy się, że w razie czego spotkamy się przed dworcem.
         Do dworca było kawałek, trzeba było przejść kilka peronów. Doszłam tam z duszą na ranieniu. "Janka" stała przed dworcem. Twierdziła, że była na peronie, może pomyliła perony. W każdym razie na szczęście spotkałyśmy się. Padał deszcz ze śniegiem, było zimno. Miałyśmy gołe nogi bez pończoch, dziurawe buty.
         Weszłyśmy do pobliskiego kościoła. Do następnego pociągu miałyśmy 2-3 godziny. Ważne było, że miałyśmy już bilety. Pociąg nadjechał. Weszłyśmy do wagonu, jedziemy. Konduktor sprawdził nasze bilety.
         W naszym przedziale siedziały jakieś 3 Niemki, takie już trochę starsze. Siedziały naprzeciwko nas. Potem do przedziału wsiadło 3 niemieckich żołnierzy. Pewnie jechali na urlop. Przedział zapełnił się. Ja nie odzywałam się do Janki, udawałam niemowę. Jakiś Niemiec próbował mnie zagadywać, ale ja nic nie odpowiadałam.
         Niemki, które siedziały naprzeciwko nas, patrzyły na nas z politowaniem. My oczywiście nie miałyśmy naszytych "petek", wcześniej odprułyśmy je z naszych ubrań. Udawałyśmy Niemki. Nasze sąsiadki z przedziału po cichu szeptały do siebie, że my to na pewno jedziemy z zachodnich Niemiec uciekając od bombardowań. Że takie nędzne, kiepsko ubrane. Janka potem tłumaczyła mi ich rozmowę.

         Nagle do przedziału wszedł z konduktorem jakiś facet w cywilu. Poprosił wszystkich o przepustki. Niemki pokazały swoje przepustki, żołnierze pokazali swoje. My strasznie długo grzebałyśmy w naszych kieszeniach. Wreszcie pokazałyśmy nasze bilety kolejowe. Niemiec powiedział, że one go nie interesują, on chce zobaczyć przepustki.
         Powiedziałyśmy, że nie mamy przepustek. Zainteresował się, skąd jedziemy. Powiedziałyśmy, że z Breslau. A dokąd? Do Katowic.
         - "A to wy takie sprytne. Najpierw bilet tu, potem tam."
         Odpowiedziałyśmy, że jedziemy po ubrania do rodziny. Przedtem musiałyśmy pokazać nasze obozowe legitymacje.
         - "Aha, wy uciekacie i jedziecie tak etapami."
         My mówimy, że wcale nie uciekamy tylko jedziemy po ubrania do rodziny.
         Oczywiście wysadził nas na najbliższej stacji. Czekaliśmy na pociąg, który jechał w przeciwną stronę. Złapał jeszcze oprócz nas jakiegoś chłopaka, Polaka, który też jechał nielegalnie .Pamiętam, że miał on klatkę z królikami. Jak zobaczyłyśmy tę klatkę, zachciało nam się strasznie śmiać.
         Niemiec odstawił nas do Opola. Tam odprowadził nas na posterunek Bahnschutzu i zatelefonował na gestapo w Opolu. Powiedział, że złapał uciekinierów i czeka na kogoś, kto po nas przyjdzie. Banschutze spoglądali na nas. My powiedziałyśmy, że wcale nie uciekamy. Na to oni, że by nas puścili ale już zostało zawiadomione gestapo więc nie mogą. Strasznie się przed nami tłumaczyli. W tym czasie był już inny stosunek Niemców. Czuli, że wojna zbliża się do końca.
         Przyszedł jakiś żandarm i zabrał nas z dworca. Mówił po polsku całkiem płynnie, był to chyba jakiś volksdeutch. Znowu tłumaczyłyśmy mu, że nie uciekamy. Janka była po żółtaczce, cała żółta. Tłumaczyłyśmy żandarmowi:
         - "Ona jest chora, ja mam gruźlicę. Nie mamy ciepłych ubrań."
         Może nam uwierzył, a może nie. Spytał:
         - "Jak chcecie się tłumaczyć? Mówcie, że jesteście chore i że jedziecie po ubrania."
         Tak nas pouczał. Tłumaczył się, że on by nas puścił, ale w tej sytuacji nie może. I zaprowadził nas na gestapo. Pamiętam, że trafiłyśmy na 1 piętro. Siedział tam jakiś oficer w mundurze. Oprócz niego Niemra tłumaczka. Wiedzieli już, że mają uciekinierów. Przeprowadzono z nami rozmowę. Twardo trzymałyśmy się swojej wersji z ubraniami.

         W końcu sprowadzili nas do piwnic i tam zamknęli. Piwnica była oddzielona od korytarza kratą. Ja miałam ze sobą zapiski z powstania pisane ołóweczkiem. Zastanawiałyśmy się z Janką, czy je zniszczyć czy też zostawić. I nie zniszczyłam ich. Miałyśmy tez coś na drogę, jakiś chleb.
         Siedziałyśmy w tej celi, rozmawiałyśmy ze sobą wreszcie zaczęłyśmy się śmiać. Ale sobie polepszyłyśmy los. Jak człowiek jest młody, śmieje się z byle czego.
         - "No widzisz Janeczka, siedzimy teraz w ciupie, nie wiadomo co będzie dalej, może obóz koncentracyjny. A tak chciałyśmy sobie los polepszyć."
         Nagle w korytarzu pojawił się znajomy żandarm.
         - "Widzę, że wam tutaj wesoło."
         My mówimy:
         - "Deszcz nie pada, jest trochę cieplej."
         On na to:
         - "Nie martwcie się, wszystko będzie dobrze."
         Siedziałyśmy jeszcze ze dwie godziny. Wyprowadzili nas na górę. Był tam ten sam oficer i tłumaczka. My znów tłumaczyłyśmy, że nie uciekamy. Niech zobaczą, jak jesteśmy ubrane. I ja zaczęłam się tam rozbierać. Miałam jakąś kurteczkę. Pod nią był jakiś serdaczek, pod nim dziecinna koszulka, potem sweterek. Tak byłam ubrana. Nogi gołe, bez żadnych pończoch. Buty - od podeszwy odstawała góra.
         Niemiec powiedział:
         - "Teraz właściwie powinniśmy odstawić was do obozu koncentracyjnego. Ale tym razem wam darujemy. Dostaniecie przepustkę na powrót do obozu. Tę przepustkę musicie oddać Lagerführerowi, a on musi nam ją odesłać pocztą. No i sprawa będzie załatwiona."
         Jakiś Niemiec po cywilnemu odprowadził nas na dworzec. Też gadał coś po polsku. Wsadził nas do pociągu. Pojechałyśmy z powrotem do Wrocławia. Oczywiście nie dałyśmy Lagerführerowi tej przepustki. Nikt się nie dowiedział o naszej ucieczce, ponieważ rano wyszłyśmy razem z grupą wychodzącą do pracy, a wróciłyśmy wieczorem. I tak się skończyła nasza pierwsza ucieczka.

         Natychmiast zaczęłyśmy planować następną, która była już lepiej zorganizowana. Nawiązałyśmy kontakt ze Ślązakami, którzy pracowali we Wrocławiu. Ono mogli na soboty i niedziele wyjeżdżać legalnie do swoich rodzin m.in. do Katowic. Obiecali nam, że nas przeszwarcują. "Janka" miała nawet legalną przepustkę. Wystarała się o nią w pracy, z adnotacją, że jedzie po odzież do Katowic. Ja nie miałam żadnej przepustki, jechałam na gapę.
         Ślązacy powiedzieli, że najlepiej wyjechać w sobotę około godz. 2.00 po południu. Ludzie jadą wtedy po pracy, jest duży tłok w pociągu. Nawet, jeżeli mamy tylko jedną przepustkę, to oni to zorganizują. "Janka" sprzedała złoty łańcuszek, miałyśmy więc trochę pieniędzy. Kupiłyśmy sobie na drogę jakąś żywność i wyruszyłyśmy.
         Spotkałyśmy się ze Ślązakami przed dworcem we Wrocławiu. Tymczasem ogłoszono alarm lotniczy, wszyscy zeszli do schronów. My też musiałyśmy tam pójść. Alarm trwał przez jakiś czas, może pół godziny. Potem wyszłyśmy na peron. Okazało się, że pociąg, którym miałyśmy jechać, odjechał. Następny przyszedł zupełnie pusty. Trzeba było podjąć decyzję, jechać czy nie. "Janka" powiedziała:
         - "Ty sama musisz zdecydować."
         Pociąg stał na dworcu tylko kilka minut. Zastanawiałam się czy ryzykować i jechać, czy nie. Obok mnie stał starszy dziadek, Ślązak. Powiedział do mnie:
         - "Niech Pani wsiada. Wszystko będzie dobrze."
         I wsiadłam. Oni się jakoś porozdzielali po przedziałach. Jeden z przodu, drugi w środku, inny z tyłu. Janka była w jednym końcu wagonu, ja w drugim. W przedziale nie było nikogo. Byłam zupełnie sama. Pociąg ruszył.
         Po drodze w Opolu był alarm. Następne alarmy były na trasie. Ale jakoś dojechaliśmy do Katowic bez żadnych kontroli, może tylko na początku był konduktor. Na pewno na skutek alarmów było jakieś zamieszanie. Może kontrolujący gestapowcy wsiedli do poprzedniego pociągu, trudno mi powiedzieć.
         Dojechaliśmy do Katowic. "Janka" miała bilet, mogła normalnie wyjść. Ja biletu nie miałam. Żeby wyjść trzeba było mieć bilet i przepustkę. Ja miałam bilet, ale tylko do Opola. Ślązak wyszedł pierwszy, ja zostałam na peronie. On kupił mi jakiś bilet, z którym mogłam wyjść. I w ten sposób znalazłyśmy się w Katowicach.

         Naszym celem był Sosnowiec. Towarzyszący nam Ślązak mieszkał w Sosnowcu i razem ze swoim kolega zabrał nas do Sosnowca, Tam nas odprowadzili pod adres, podany nam przez panią Faryaszewską. Dzięki temu nie błąkałyśmy się po mieście. Państwo Strokowscy, do których dotarłyśmy bardzo mile nas przyjęli. Byli zresztą uprzedzeni, że jesteśmy od pani Faryaszewskiej, że trzeba nam pomóc. Przenocowałyśmy u nich. Następnego dnia z panem Strokowskim ruszyłyśmy koleją do Trzebini, a potem już same na piechotę przez granicę do Generalnej Guberni.
         Tam były dwie granice. Z pierwszą w Dulowej poszło nam łatwo. A druga była za Krzeszowicami. Minęłyśmy Krzeszowice, tam było bardzo dużo wojska. W pobliżu była rezydencja gubernatora Hansa Franka. Postanowiłyśmy nie iść dalej szosą wiedząc, że na szosie może być szlaban i tam na pewno nas zatrzymają. Postanowiłyśmy obejść tę granicę przez sąsiadujące wsie.
         Nie wiedziałyśmy jednak, którędy jest najbezpieczniejsza droga. Weszłyśmy do pierwszej lepszej chaty, pamiętam, we wsi Żbik. W chacie była kobieta dziewczynką, jadły obiad. Poprosiłyśmy czy nie mogłybyśmy dostać talerza zupy. Byłyśmy głodne, zziębnięte. To był grudzień, padał deszcz ze śniegiem.
         Poczęstowano nas zupą, a my spytałyśmy:
         - "Jak dostać się do Generalnej Guberni? Czy Pani nie wie, którędy możemy iść, jaką drogą?"
         Kobieta odpowiedziała:
         - "Ja się za bardzo nie orientuję, ale mój brat nieraz przeprowadzał ludzi, to ja pójdę po niego."
         Zostałyśmy w tej chałupie, czekałyśmy z duszą na ramieniu, nie wiedząc czy kobieta faktycznie poszła po brata. Potem rzeczywiście przyszedł brat. Powiedział nam, przez jakie wsie, jaka drogą mamy iść, jak najłatwiej obejść granicę:
         - "Między wsią Radwanowice i Brzezinki jest granica. Musicie się tam pilnować, bo tam są bunkry."
         Poszłyśmy dalej z Janką jakimiś błotnistymi drogami. Padał deszcz, śnieg. Był to 11 grudzień, było już zupełnie ciemno. Szłyśmy w błocie jakimś parowem. Wyszłam na górę i powiedziałam do Janki:
         - "Chodź tu do mnie, górą jest ścieżka i jest sucho.
         Pociągnęłam ją za rękę i wyciągnęłam na górę. Nagle odwróciłam się i w pewnym oddaleniu zobaczyłam sylwetkę Niemca. On stał na górze, ale sylwetka była widoczna na tle nieba, taki widoczny cień z karabinem. Oczywiście zaraz zeskoczyłyśmy na dół i pognałyśmy dalej przez błoto.

         Dotarłyśmy do wsi Brzezinki należącej już do Generalnej Guberni. Od kobiety ze Żbika wiedziałyśmy, że sołtysem we wsi jest jej stryj, bardzo fajny chłop. Powiedziała nam, że on nas przenocuje. Odszukałyśmy tego sołtysa. Weszłyśmy do chałupy, była jego córka. Spytałyśmy, czy możemy przenocować. Odpowiedziała:
         - "A to ja nie wiem, rodziców nie ma. Jak przyjdą i się zgodzę to będziecie mogły."
         Czekałyśmy na rodziców z 15 minut. Przyszedł pan Księżyc z żoną. Mówimy, że chciałybyśmy przenocować.
         - "No to poproszę dokumenty."
         Mówimy, że dokumentów nie mamy, że jesteśmy z Warszawy, nasze dokumenty zaginęły.
         - "A to ja was nie przenocuję. Nie wiem, kto wy jesteście, może jakieś nasłane Niemki."
         Tłumaczył, że on często ma tu rewizje. Wieś jest tuż za granicą.
         - "To chociaż niech nas Pan w stodole przenocuje."
         - "W stodole nie, oni też tam szukają."
         Jednym słowem powiedział, że absolutnie nie ma mowy. Wtedy ja mu pokazałam jedyne dokumenty, jakie miałyśmy przy sobie. To były nasze legitymacje obozowe. Powiedziałam:
         - "Proszę Pana, nie mamy innych dokumentów, a w ogóle to uciekamy z obozu, jesteśmy z Warszawy, brałyśmy udział w Powstaniu."
         - "To trzeba było od razu tak mówić."
         I z panem Księżycem rozmawiałyśmy chyba do 2.00 w nocy. Taki był ciekawy, co działo się w Warszawie w czasie powstania.
         - "Bo wiecie, u nas są warszawiacy, ale to są takie stare babcie. One nic nie wiedzą, od nich nie mogę się nic dowiedzieć, jak to tam było."
         Był tez ciekawy nastrojów w Niemczech, wśród Niemców, gdyż dowiedział się od nas, że uciekłyśmy z Wrocławia.
         Pan Księżyc nas przenocował, przyniósł słomy ze stodoły. Pani Księżycowa przygotowała wspaniałą kolację, następnego dnia jeszcze dała wałówkę na drogę. Myśmy miały ze sobą jakieś grosze, chciałyśmy zapłacić. Zostawiłyśmy pieniądze na stole, ale córka dogoniła nas po drodze i zwróciła nam je. Do dziś wspominam pana Księżyca i jego gościnę. Dużo dobrego doświadczyłyśmy od ludzi, często zupełnie nam obcych, z którymi zetknęłyśmy się po raz pierwszy w życiu. To, że druga nasza ucieczka z obozu powiodła się, było niemałą zasługą wielu życzliwych nam, serdecznych, a także odważnych ludzi.

         Z Brzezinek do Krakowa wyruszyłyśmy na piechotę. Było to około 25 km. W Krakowie zgłosiłyśmy się do rodziny pani Faryaszewskiej na ul. Gołębią 2. Było to 11 grudnia, akurat w urodziny Janki. Oni też nas serdecznie przyjęli. Była jakaś kolacja, a przede wszystkim porządnie się umyłyśmy.
         W czasie naszej podróży cały czas lał deszcz, było błoto. Wyglądałyśmy strasznie, byłyśmy zawszone. Koniecznie chcieli nas zatrzymać na noc. Naszym punktem docelowym był jednak Nowy Targ. Dowiedziałyśmy się w międzyczasie, że pociąg do Nowego Targu odjeżdżał o 5 czy 6 rano. Podziękowałyśmy więc za gościnę. Uważałyśmy zresztą, że będąc w takim stanie nie będziemy sprawiać im kłopotu.
         W Nowym Targu "Janka" miała kuzyna, księdza Pilchowskiego, z którym korespondowała, gdy byłyśmy w obozie. Była to bardzo zacna rodzina. Wiedziałyśmy, że tam na pewno udzielą nam pomocy.
         Z Krakowa do Nowego Targu dotarłyśmy pociągiem w straszliwym tłoku. Jechałyśmy z duszą na ramieniu bo były łapanki na roboty. Ale jakoś szczęśliwie przyjechałyśmy. Wysiadłyśmy na dworcu. Był 12 grudnia 1944 r. Miałyśmy jeszcze jakieś grosze. "Janka" powiedziała:
         - "Po tym wszystkim musimy zajechać do księdza z fasonem, fiakrem, nie na piechotę."
         Wynajęłyśmy, pamiętam, jakiegoś górala i zajechałyśmy z fasonem. Ksiądz mieszkał w nowo wybudowanej wikarówce, w 3 pokojowym mieszkaniu. Mieszkała tam jego siostra i gosposia. Normalne mieszkanie, z łazienką, opalane, ciepłe. Jedliśmy przy stole. My, takie zawszone brudasy, od razu popędziłyśmy do łazienki. Głowy zlano nam sabadylem. Cała garderoba poszła do spalenia, a nas przebrano w księżowskie jegierowskie kalesony i podkoszulki. Księżowska bieliznę przywiozłam jeszcze potem do Warszawy.
         Od razu były czyste łóżka, jedzenie, a przede wszystkim kąpiel. Mieszkałyśmy tam chyba ze dwa tygodnie. Może 10 dni. Pamiętam, że spędziłyśmy tam jeszcze święta Bożego Narodzenia. A potem ksiądz wynajął nam pokoik u góralki przy ul. Kolejowej. Ona mieszkała w kuchni, a my w pokoju.

         W Nowym Targu podjęłyśmy pracę w Tabak Werke. To była fabryka papierosów. Można tam było dostać zatrudnienie, chętnie przyjmowali. Do pracy trzeba było wcześnie wstawać. Nie miałyśmy zegarków, ale budził nas zawsze kogut naszej gospodyni, który piał punktualnie o 6-ej rano. Któregoś dnia po obudzeniu wydawało mnie się, że już czas wstawać. Budzę "Jankę", a ona na to - "Daj mi spokój, kogut jeszcze nie piał." Okazało się, że nasz biedny kogut właśnie pływa w rosole.
         Kiedy wychodziłyśmy do pracy wczesnym rankiem, miałyśmy przed sobą całą panoramę Tatr. Góry obsypane śniegiem w kolorach wschodzącego słońca. Dech zapierało z zachwytu. Po koszmarnych przeżyciach, w zetknięciu z przyrodą, świat dla nas znowu stawał się piękny, mimo całej "prozy życia", która nas otaczała.
         Mroźna zima dawała się we znaki, żadnych wiadomości o naszych najbliższych, my dwie zabiedzone dziewczyny, byle jak ubrane. "Janka" ubrana "na cebulkę" miała na sobie chyba z 7 warstw. Kiedy wszystkie przy mojej pomocy na siebie nałożyła, była tak zesztywniała, że nie mogła ręką sięgnąć do nosa i ja musiałam jej ten nos ucierać. Natomiast ja miałam na sobie dziecinne spodenki, których "krok" sięgał mi do kolan. Pamiętam jak opadły mi kiedyś na ulicy i wywołały gromki śmiech przechodzących Niemców. My zresztą też potrafiłyśmy śmiać się z siebie w takich przypadkach. Humor nas nie opuszczał.
         W Tabak Werke dostawałyśmy jakieś grosze, były nawet deputaty: przeważnie wódka i papierosy. W południe zapraszano nas na zupkę, a na obiado-kolacje chodziłyśmy do księdza Piechowskiego, który był dla nas wielkim oparciem.

         Ja miałam ciotkę w Zakopanem. Postanowiłyśmy wyruszyć w odwiedziny do ciotki w Sylwestra. Ciotka nie wiedziała, że jestem w Nowym Targu, sądziła, że jestem w obozie. Czekałyśmy w Sylwestra na dworcu na pociąg. Pociąg niestety nie przyjechał, po drodze partyzanci wysadzili jakiś mostek. Musiałyśmy wrócić z dworca do domu. Zaprosiłyśmy jeszcze do siebie jakąś babcię góralkę, która nie miała ze sobą co zrobić. Wtedy pamiętam w nocy i w dzień było chyba 18 stopni mrozu.
         Następnego dnia z rana, gdy się rozwidniło i nie było już godziny policyjnej wyruszyłyśmy na piechotę do Zakopanego. Pamiętam jak śnieg skrzypiał pod nogami. Szłyśmy we dwie, potem ktoś jeszcze do nas dołączył. Szłyśmy przez Szaflary, Biały Dunajec. Gdzieś koło Białego Dunajca jechał jakiś samochód, może dostawczy. Zatrzymałyśmy ten samochód i dojechałyśmy nim ostatni odcinek drogi.
         Zjawiłyśmy się u mojej ciotki. Ciotka, jak pamiętam, dała nam nawet spore pieniądze. Dostałam też od niej zimowe palto. Janka powiedziała: "Słuchaj, wiesz co, może nam starczy pieniędzy na wycieczkę saniami na Cyrlę." Ja byłam pierwszy raz w Zakopanem. Janka była tam już wcześniej. No i przepuściłyśmy całe nasze pieniądze.
         Wtedy w Zakopanem było dużo Niemców, rekonwalescentów. Sklepy były dla Niemców. Ale było tez sporo warszawiaków. Ja wtedy przypadkiem trafiłam na panią Hamanową i jej synów, którzy z powstania wyszli z Warszawy i dostali się do Zakopanego. Spędziłyśmy u nich przyjemny wieczór. No i byłyśmy na Cyrli.
         Potem był 1 styczeń 1945 r. Wróciłyśmy do Nowego Targu, przepracowałyśmy tam jeszcze następny miesiąc.
         Udało mi się wyrobić oryginalną kenkartę na fałszywe nazwisko Konarzewska Barbara. Urzędnikowi powiedziałam, że moje warszawskie dokumenty zaginęły.

Kennkarta

         Wiadomo było, że nadchodzą wojska rosyjskie. Słychać było kanonadę, Nowy Targ był ostrzeliwany przez artylerię.
         Do nas na kwaterę przydzielono jakiegoś oficera Wehrmachtu z adiutantem na nocleg. Niemcy chodzili po domach i szukali kwater dla wojska. Dwie lub jedną noc przed wyzwoleniem wyglądałyśmy przez okienko, mieszkałyśmy na parterze, i widziałyśmy jak Niemcy się wycofują. Ubrani na biało, z bronią oddziały bojowe. Chyba to byli esesmani, pod naszymi oknami przechodziły ich oddziałki.
         A następnej nocy nocował już ten oficer z adiutantem. Oczywiście musiałyśmy zwolnić nasz pokój, przeniosłyśmy się do gospodyni. Tego wieczora rozmawiałyśmy z Niemcami. Janka znała niemiecki, a adiutant znał polski. Oni nas chyba zaprosili i długo rozmawialiśmy. Przeżyłam straszne rzeczy w czasie powstania, egzekucję bezbronnych rannych ludzi i o tym wszystkim opowiadałyśmy tym u Niemcom. Oni kiwali głowami, cóż mogli nam powiedzieć. Ale widać było, że to nimi wstrząsnęło.
         Ten Niemiec nie był zawodowym oficerem, służył z poboru. Był stosunkowo młody i jak opowiadał nam jego adiutant, był dobrym człowiekiem. Miał pod dowództwem oddziały Kałmuków i traktował ich zupełnie normalnie. Przyznam się, że mimo iż był to Niemiec, ten oficer wzbudził w nas dużą sympatię. Na pewno nie tylko dlatego, że był bardzo przystojny, sympatyczny i kulturalny. Dowiedziałam się od niego, że ma rodzinę.
         W nocy Nowy Targ był mocno ostrzeliwany, szczególnie w okolicy rynku, były pożary. Nasza gospodyni proponowała, żeby koniecznie schronić się w piwnicy. Myśmy z Janką nie bardzo chciały, ale w końcu chyba żeśmy się zgodziły.
         Nasz Niemiec opuścił dom na kilka godzin przed przyjściem Rosjan. Przypuszczam, że ci Niemcy zginęli, bo Rosjanie niedaleko od Zakopanego otoczyli i wybili w kotle wycofujące się oddziały niemieckie.
         Rano zjawiły się wojska radzieckie. Całe tabuny wdzierały się do mieszkania. Widać było, że są w biegu, zziajani. Mimo, że był mróz, chcieli wody i wody. Pani Bocheńska ustawiła jakąś miednicę i kubek, ale oni pili wprost z miednicy. I potem biegli dalej i dalej.

Barbara Gancarczyk-Piotrowska

opracowanie: Maciej Janaszek-Seydlitz

Barbara Gancarczyk-Piotrowska ur. 18.03.1923 w Warszawie sanitariuszka AK ps. "Pająk" drugi pluton kompanii szturmowej harcerski batalion AK "Wigry"

Copyright © 2011 Maciej Janaszek-Seydlitz. Wszelkie prawa zastrzeżone.