Zbiór kartek otrzymanych w obozie:
od wujka z Kielc, od Ojca (jedna z czterech), od Brata, od "Placka" i jego sióstr

         Nowy Rok
         W Sylwestra wieczorem w obozie był alarm, bo nad nami sunęły olbrzymie eskadry bombowców. Leciały gdzieś dalej w głąb Niemiec, tym nie mniej okoliczne baterie przeciwlotnicze strzelały, a nam kazano iść do schronów, chociaż woleliśmy patrzeć i słuchać jak te masy samolotów lecą.
         Należałem do tych, którzy byli trochę niesubordynowani. Stałem właśnie na pierwszym stopniu schodów z głową zadartą do góry, gdy usłyszałem głośne "Los, los" i na głowie oraz plecach poczułem silne uderzenia pałką, skutkiem czego błyskawicznie nie zszedłem, ale zleciałem na dół do schronu. Zostałem przywołany do porządku. Otrzymałem taki "prezent" noworoczny.
         Tej nocy, z chwilą nadejścia Nowego Roku 1945, strażnicy Niemieccy trochę postrzelali na wiwat, ale nie były to oszałamiające salwy. Huków za to, ale od spadających, choć niezbyt blisko bomb było wystarczająco.
         Naloty alianckie oglądane z daleka, szczególnie gdy z samolotów sypany był fosfor, który opadając palił się w powietrzu w różnych kolorach, to było fantastyczne widowisko. Gorzej jednak, gdy człowiek się znajduje w miejscu, gdzie takie roje palących się gwiazdek, czy raczej roje płomieni opadają na ziemię. Pali się wówczas wszystko. Na moje szczęście nigdy nie znalazłem się bezpośrednio w takiej strefie, natomiast niejednokrotnie oglądaliśmy taki obraz ze stosunkowo niewielkiej odległości.
         Nowy Rok nie przyniósł zasadniczej zmiany w naszej sytuacji, ale coraz bardziej czuliśmy, że koniec koszmaru tej wojny się zbliża. Zakłady Kruppa i inne zakłady przemysłowe, a także dzielnice mieszkaniowe w Essen coraz bardziej zamieniały się w gruzy. Normalnej produkcji już właściwie nie było, ale w obozie wszystko było jak zwykle. Pobudka, przemarsz, przejazd a na miejscu w Essen odgruzowywanie zakładu, a czasem nawet praca przy oczyszczaniu i naprawie torów.
         Minął styczeń i rozpoczął się miesiąc luty, ciągle w zasadzie to samo, aż tu nagle pewnego dnia, gdy z ruin hali wydobywaliśmy i czyściliśmy cegły nadające się do odbudowy przyszedł jeden z Vorarbeiterów (brygadzistów) niemieckich z wiadomością, że mam się natychmiast udać do budynku dyrekcji Zakładów, do jakiegoś działu (dziś już nie pamiętam).
         Niepomiernie zdziwiony, a może i trochę zaniepokojony poszedłem zgodnie ze wskazaniami. Gdy znalazłem się tam, stojąc przed obliczem jakiegoś urzędnika, nie najniższego zresztą szczebla, ten z miejsca, bez żadnych wstępów zapytał mnie, nawet dosyć grzecznie, "Kogo ty masz w Berlinie?". W pierwszej chwili zatkało mnie, byłem zdziwiony pytaniem. Niemiec uzupełnił wówczas swoją wypowiedź "..bo otrzymaliśmy pismo z Dyrekcji Kolei w Berlinie z prośbą o zgodę na przeniesienie ciebie do Berlina". Pewnie myśleli, że mam tam kogoś ważnego. Wtedy dopiero nastąpiło olśnienie i odpowiedziałem, że w obozie Kolei Niemieckich (Reichsbahnlager) w Dreilinden bei Berlin jest mój ojciec. Uświadomiłem sobie, że w pierwszym swoim liście z początku roku ojciec napisał coś takiego "Będę się starał ściągnąć cię do siebie". A więc to o to chodzi.
         Usłyszałem wówczas, że wysyłają pismo do Berlina, że mogliby się zgodzić na przeniesienie mnie, ale pod warunkiem, że Berlin w zamian przekaże im jednego pracownika. A więc handel wymienny, głowa za głowę, traktowani byliśmy jak towar, jak niewolnicy, własność naszego pracodawcy. Przypuszczam, że początkowo nie wiedząc kto stoi za tym pismem z Berlina nie byli zdecydowani jaką dać odpowiedź, a tak dając warunkową zgodę poczuli się bezpieczni. Jak dalej potoczyła się sprawa, nie wiem, być może rozwój sytuacji na frontach spowodował, że dalszego ciągu nie było.
         Na przełomie lutego i marca coraz bardziej dało się odczuć, że front zachodni jest już bardzo blisko nas. Przecież od naszego obozu do Renu było tylko kilkanaście kilometrów.

         Pożegnanie z Kruppem
         W pierwszych dniach marca, chyba to było 3-go, na porannym apelu kazano nam zabrać ze sobą wszystkie rzeczy. Zrozumieliśmy, że opuszczamy obóz. Poprowadzeni jak zwykle na stację i załadowani do wagonów pojechaliśmy do innego, znacznie większego obozu w Dorsten, na północ od Essen. Tam nastąpiło ostateczne rozstanie z Kruppem. Kazano nam oddać wszystkie dokumenty związane z Zakładami, ale za to po raz pierwszy od tych pięciu miesięcy otrzymaliśmy wypłatę, chyba po 50 czy 100 marek i trochę papierosów. Dotychczas regularnie co 2 tygodnie dostawaliśmy paski - wyciągi, na których było wyliczone ile zarobiliśmy i ile jesteśmy winni: za mieszkanie, za ubranie (drewniaki i drelichy), za wyżywienie i za transport, z czego wynikało, że ciągle jesteśmy Zakładom Kruppa coś winni. Dług nasz praktycznie nie malał. Wszystkie te wyliczenia otrzymując gotówkę, chyba rodzaj odprawy, musieliśmy oddać. Mnie udało się zatrzymać tylko fotografię z chwili rejestracji z numerem obozowym P-324, której kopię mam do dzisiaj.
         Tego samego dnia nastąpiła kolejna selekcja i nasza kilkudziesięcioosobowa grupa została oddana w ręce "żółtków" z SA i przydzielona do kopania okopów wzdłuż autostrady na odcinku Sterkrade-Duisburg. Przewieziono nas tam niezwłocznie.
         Zakwaterowani zostaliśmy w czymś co nawet trudno nazwać obozem, dwa lub trzy niewykończone baraki z płyt wiórowo-cementowych, bez okien i drzwi, bez prycz, bez urządzeń sanitarnych. Za umywalnię służył przepływający rów melioracyjny, często rano lekko zamarznięty, a wyżywienie od czasu do czasu, nie częściej niż raz na dobę dowożono w postaci suchego prowiantu. Spanie na ziemi lub na jakichś znalezionych deskach. Do przykrycia tylko własne ubranie. Codziennie rano w kolumnie maszerowaliśmy kilka lub kilkanaście kilometrów wzdłuż autostrady i rozstawiani byliśmy do kopania okopów-rowów strzeleckich lub też pojedynczych okrągłych dołków o głębokości ok. 1 m, jako stanowiska żołnierzy z tzw. pancerfaustami.
         Czas pracy wraz z dojściem jak zwykle wynosił kilkanaście godzin. Byliśmy głodni, brudni i potwornie zmęczeni. Wszy, które towarzyszyły nam właściwie od samego początku w obozie, teraz pomimo zimna opanowały nas całkowicie. Poobcierane nogi pokrywały się wrzodami, ale o tym by nie iść do pracy lub dostać jakąś pomoc medyczną - nie było mowy. Na całe szczęście taka sytuacja nie trwała zbyt długo.
         Pewnej nocy ruszyła ofensywa amerykańska. Przełamanie Renu. Ciężki ostrzał artyleryjski połączony z bombardowaniem lotniczym powodował niesamowity huk, łomot. Wszystko to zaczęło się w środku nocy i trwało, z różnym nasileniem, kilkanaście godzin, tak że człowiek miał ochotę schować się gdzieś w mysią dziurę.
         Przed południem, gdy trochę ucichło nasi "opiekunowie" zaczęli nas zbierać, uformowali kolumnę i prowadzili nas na wschód jak najdalej od frontu. Rozpoczął się marsz głodu i poniewierki. Maszerowaliśmy po kilkanaście godzin na dobę, tym razem już o żadnym otrzymywaniu jedzenia czy myciu nie było mowy. Żywiliśmy się brukwią, czy burakami ukradzionymi z kopców leżących obok drogi, a raz nawet smażonym na ognisku mięsem wyciętym z mijanego po drodze zabitego konia. Spaliśmy pod gołym niebem, na ziemi - jak się dało.
         Zaraz pierwszej czy drugiej nocy, stwierdziliśmy, że nasi dotychczasowi "opiekunowie", którzy nam się dobrze dali we znaki znikli, a zastąpili ich "dziadkowie" z "Volksturmu", do których nic nie mieliśmy, którzy sami ledwo chodzili, a jeszcze musieli dźwigać karabiny. Jeden z nich zresztą, gdy zobaczył, że jako jeden z niewielu jestem bez czapki, a było zimno, dał mi chyba jakąś swoją zapasową czapkę wojskową niemiecką, tylko z odprutym orłem pruskim z przodu. Był to drugi strażnik - Niemiec, który potraktował mnie po ludzku.

         Ucieczka i co dalej
         Wiedzieliśmy, że front się zbliża, a my przed nim się cofamy opóźniając przez to nasze wyzwolenie. Postanowiliśmy z Witkiem Niewiadomskim, że dość już tego marszu na wschód, bo przecież do domu i tak nie dojdziemy, trzeba zmienić kierunek i iść na zachód. Przy najbliższej okazji "dajemy dyla", czyli uciekamy i co dalej zobaczymy. Mieliśmy nadzieję, a właściwie niemal pewność, że nasi "dziadkowie" nie będą się kwapić do strzelania nawet gdyby zauważyli naszą ucieczkę. W plany nasze nie wtajemniczaliśmy nikogo, staraliśmy się tylko zawsze trzymać końca kolumny.
         Jednej z kolejnych nocy kiedy maszerując szosą zauważyliśmy po prawej stronie zbocze góry porośnięte dość gęstym lasem, a strażnik był po stronie przeciwnej o parę kroków przed nami - zdecydowaliśmy, że to już jest ten moment aby uciec. Jeden za drugim skoczyliśmy i przycupnęliśmy bez ruchu na skraju lasu. Nasłuchiwaliśmy, cisza, nic się nie dzieje, kolumna poszła dalej. Ustaliliśmy, że wejdziemy nieco wyżej i głębiej w las, przeczekamy do czasu aż się trochę rozjaśni, zorientujemy się w terenie i zdecydujemy co dalej. Tymczasem usadowiliśmy się w krzakach pod jakimś drzewem i podrzemywaliśmy. W pewnym momencie usłyszeliśmy jakieś trzaski gałęzi i wyraźne kroki po omacku. Zamarliśmy w bezruchu i nasłuchiwaliśmy.
         Byliśmy trochę w strachu, serca nam łomotały i nagle usłyszeliśmy, że ktoś się potknął, a może nawet przewrócił i usłyszeliśmy "o ku...". Słowa te były dla nas jak balsam, to nasi, Polacy. Po chwili, gdy się podnieśliśmy i znaleźliśmy się naprzeciw nich oni z kolei byli w pierwszym momencie zaskoczeni. Po krótkiej wymianie słów okazało się, że to dwóch trochę starszych kolegów z naszej grupy odskoczyło chwilę po nas do lasu. Ustaliliśmy, że będziemy trzymać się razem, a mnie ponieważ najlepiej mówiłem po niemiecku mimo woli przypadła rola przywódcy. Oznaczające Polaków żółte znaczki z fioletową obwódką i literą "P" zostały poodrywane i wyrzucone, a jak się rozjaśniło jak gdyby nigdy nic wyszliśmy z lasu na szosę. Zaczynał się kolejny etap, tej trzeciej już w naszej z Witkiem niewolniczej "karierze" ucieczki.
         Rozejrzeliśmy się i stwierdziliśmy, że nie idziemy do tyłu, gdzie kolumna wieczorem przechodziła, tylko w ślad za kolumną i na najbliższym skrzyżowaniu skręcamy w prawo, na południowy zachód, w stronę frontu.
         Tak się tez stało. Doszliśmy też do wniosku, że trzeba by coś zdobyć do jedzenia. Oczywiście nie wchodziło w grę przyznawanie się, że jesteśmy Polakami-uciekinierami, toteż wszystko ja miałem załatwiać, a oni mieli stać i nie odzywać się ani słowem.
         Niedaleko za skrzyżowaniem, na wzgórzu po prawej stronie zauważyliśmy stanowiska artylerii niemieckiej i krzątających się wokół żołnierzy. Innych zabudowań w pobliżu nie było. Postanowiłem zaryzykować. Koledzy zostali na szosie, a ja podszedłem do żołnierzy. Zapytałem czy mogliby nam odstąpić coś do jedzenia. Możemy im zapłacić pieniędzmi, czy jeśli wolą papierosami. Nie indagowali mnie kto i co, być może, że dzięki tej wojskowej czapce na głowie wzięli mnie za jakiegoś swojego "Junge", czyli smarkacza. Po krótkiej wymianie zdań zaproponowali mi, że za paczkę papierosów mogą mi dać dwa woreczki grochu solonego, każda porcja po około pół kilograma. Można to było jeść nawet tak na surowo, lub ugotować. Podziękowałem, zszedłem do chłopaków i poszliśmy dalej. Na następnym zakręcie drogi, już na skraju wioski zdecydowałem się, że wejdę do chałupy i poproszę czy nie mogliby coś nam dać do jedzenia. Wszedłem, typowa uboga chata z korytarzem w środku i izbą mieszkalną po lewej, jakimś pomieszczeniem po prawej i kuchnią w głębi. Wchodząc zauważyłem w korytarzu pod ścianą, jakby dopiero co przyniesione dwa spore koszyki pełne ziemniaków. Koledzy zostali na progu.
         W kuchni była starsza Niemka. Gdy do niej zagadałem stwierdziła, że niestety w tej chwili nic nam dać nie może i trochę jakby się tłumaczyła. W trakcie rozmowy, zagadując ją dalej dałem ręką znak chłopakom, aby ładowali do kieszeni te ziemniaki. Zrozumieli, gdy zauważyłem, że wzięli ile im się zmieściło w kieszenie, podziękowałem i wszyscy wyszliśmy. Mieliśmy już groch (kupiony) i ziemniaki (ukradzione) trzeba by teraz z tego ugotować zupę. Człapiąc i nie wiele mówiąc szliśmy dalej i w pewnym momencie na polance po lewej stronie drogi zobaczyliśmy wojskową kuchnię polową i wielki dymiący jeszcze kocioł. I znowu ja podszedłem do podoficera, który jak mi się wydawało zarządzał tym wszystkim, zapytałem czy nie moglibyśmy dostać czterech menażek zupy. Niemiec stwierdził, szkoda że nie przyszliśmy parę minut wcześniej, bo dopiero co skończył wydawać zupę, ale jeśli chcemy to może nam dać cztery łyżki i możemy sobie z kotła wyskrobać to co jeszcze zostało. Za chwilę z czterech stron kotła widać było cztery pary nóg i cztery pupy, a pozostałe części ciał przewieszone były przez krawędź i zagłębione w kotle. Wyskrobywaliśmy resztki wspaniałego wojskowego krupniku.
         Początkowo nikt z żołnierzy nie zwracał na nas uwagi, ale w pewnym momencie któremuś z moich kolegów wyrwało się po polsku, coś w tym stylu "o ku..., ale pycha" i może jeszcze jakieś parę słów, Zauważyłem, że chodzący obok żołnierze z obsługi zaczynają coś mówić do siebie i spoglądają w naszą stronę. Obawiając się, że nas rozszyfrują, co mogło się bardzo źle skończyć, rzuciłem półgłosem do kolegów "chłopaki, chodu!" i pozostawiając łyżki w kotle szybko się oddaliliśmy. Udało się. Szliśmy dalej ta samą drogą i po jakimś czasie doszliśmy do miasteczka Überruhr (dziś jest to dzielnica - przedmieście Essen). Idąc powoli tą główną ulicą miasteczka rozglądaliśmy się. Mijaliśmy kopalnię, gorzelnię (po lewej) i kościół (po prawej).
         W pewnym momencie niedaleko za gorzelnią po lewej stronie, zauważyłem stojący szczytem do drogi - piętrowy dom i w głębi zabudowania gospodarcze (wozownia, stodołą), do których prowadziła wąska droga wzdłuż budynku mieszkalnego. Zdecydowałem się, że wejdziemy i poproszę bauerkę (gospodynię) aby nam z posiadanych prowiantów ugotowała zupę. Z drugiego okna, które okazało się być oknem kuchni wychyliła się kobieta w średnim wieku i zapytała o co nam chodzi - czego szukamy (was suchen sie?). Powiedziałem więc, że jesteśmy uciekinierami (Flüchtlinge), nie mówiąc nic o narodowości, że jesteśmy głodni, że mamy groch i ziemniaki, i czy nie zgodziłaby się ugotować nam zupę.
         Widać było chwilę zastanowienia, lustrowała nas trochę wzrokiem i po chwili powiedziała żebyśmy usiedli sobie na brzegu płynącego naprzeciw okien, równolegle do drogi strumyczka i poczekali. Wzięła nasze produkty. Cóż było robić, musieliśmy jej zaufać, że naprawdę coś nam ugotuje, a nie wezwie policji. W międzyczasie zdjęliśmy buty, myliśmy w strumyku nogi, biliśmy i topiliśmy w wodzie wszy i po prostu odpoczywaliśmy. Wędrowaliśmy przecież od świtu, a były to już godziny popołudniowe, może nawet 16-ta, a więc spać też trochę się chciało. Nie przejmowaliśmy się niczym, po prostu czekaliśmy.
         Po pewnym czasie kobieta znów wychyliła się z okna i na parapecie postawiła cztery dymiące miski pełne zupy i cztery łyżki. Okazało się, że do naszych prowiantów dodała jeszcze jakieś warzywa i tłuszcz. Było to wspaniałe, jedliśmy aż się nam uszy trzęsły, niemalże wylizując miski do czysta. Gdy za parę chwil oddając miski odważyłem się zapytać czy nie moglibyśmy przenocować w stodole, usłyszałem odpowiedź twierdzącą, a w następstwie pytanie z jej strony. "Może chcielibyście zostać na dłużej i popracować trochę w polu?". Oczywiście bez porozumiewania się z kolegami, którzy nie wszystko słyszeli i nie zrozumieli o czym tak długo rozmawiamy, dałem odpowiedź twierdzącą. Ryzykowaliśmy, bo przecież nie mogliśmy być pewni czy nas w nocy lub rano nie wydadzą w ręce policji, ale musieliśmy zaufać, a przeczucie mówiło mi, że to jedyna szansa. Włóczyć się wieczorem po szosie lub szukać kolejnego lasku, czy ruin do ukrycia ryzykując spotkanie z policją - byłoby to chyba samobójstwo.
         Udając się na wskazane miejsce do stodoły, mając przynajmniej wrażenie, bo przecież jeszcze nie pewność bezpieczeństwa, czuliśmy się jak w raju. Najedzeni, bez straży, zaczęliśmy już wierzyć w swoją szczęśliwa gwiazdę. Spaliśmy jak zabici, nie słysząc nawet huku artylerii z niezbyt odległego frontu.

         U Bauera
         Następnego ranka obudziliśmy się dosyć wcześnie, obmyliśmy się w strumyku obok i... najpierw dostaliśmy śniadanie, które zostało przyniesione nam do stodoły. Po parę kawałków chleba dla każdego, cieniutko posmarowanych margaryną i jakąś marmoladą i kawę do popicia. Śniadanie niezbyt obfite, ale po tylu dniach głodówki, gdy czasem i to nie zawsze, musiała wystarczy ledwo otrzepana z ziemi brukiew z leżącej przy drodze kupki, było to coś wspaniałego. Po zjedzeniu śniadania, gdy odnosiłem do kuchni tacę, dzbanek i kubki dowiedziałem się, że za parę minut pójdziemy w pole i pierwszą naszą pracą będzie zasypywanie dołów i lejów po bombach, tak aby potem można było jak zwykle przystąpić do orki wiosennej.
         Szczegóły wyjaśnił nam Michel, czyli właściwie Michajło spod Lwowa, który został tu przywieziony przymusowo na roboty już parę lat wcześniej. Poprzedniego dnia nie widzieliśmy go, był gdzieś w polu, a jak wrócił my już ułożyliśmy się spać. Był on stałym i jedynym pracownikiem, poza rodziną gospodarza. Kobietą z którą pierwszą się zetknęliśmy (ugotowała nam zupę), była siostrą właściciela, była też kilkunastoletnia dziewczyna, siostrzenica jego zmarłej żony i malutki chyba trzy lub czteroletni synek. Sam gospodarz to mężczyzna około czterdziestoletni, który ze względu na zdrowie, jakieś inwalidztwo, czy coś - nie był w wojsku. Innych pracowników ani z rodziny ani najemnych nie było, bo po prostu zostali wzięci do wojska. A roboty było dużo, bo i gospodarstwo było spore.
         Można powiedzieć, w niczym nie umniejszając faktu, że choć przyjmując nas i ukrywając sami ryzykowali wiele, to z drugiej strony taka właściwie bezpłatna siła robocza przydała się im w tym momencie bardzo. Wesslingowie, bo tak się nazywali nasi gospodarze byli raczej zamożni, bo Johann (nasz gospodarza) i brat jego Wilhelm byli właścicielami większej części Überruhr każdy mając po kilkadziesiąt hektarów ziemi (ornej i łąk), po kilka przynajmniej krów i kilka koni (u naszego Bauera trzy konie), a także maszyny rolnicze jak: pług wieloskibowy, kosiarka i żniwiarka, siewnik, a także wozy, bryczkę itp. Traktorów nie było. O tym wszystkim dowiadywałem się stopniowo, dużo później w czasie pobytu u nich i rozmów z Michałem, czy też Frau Marią.
         Na odpowiednie miejsce w polu, kawałek od gospodarstwa, zaprowadził nas Michał i pozostawił samych sobie. Byliśmy wyposażeni w łopaty, grabie i kilof. Ochoczo zabraliśmy się do pracy nie oszczędzając się. Stopniowo zasypywaliśmy leje i efekty było widać. Gdy już minęło południe zobaczyliśmy, że idzie do nas dziewczyna, Johanna i niesie spory koszyk, a w nim drugie śniadanie. Znów jakieś kanapki, kawę w dzbanku i kubeczki. Powiedziała mi, żebyśmy zrobili sobie przerwę i zjedli ten przysłany przez "Tante Maria" posiłek i żebyśmy nie później niż koło 6-tej wrócili do domu. Po raz kolejny poczuliśmy się jak w raju. Nie dość, że pracujemy tu sami, nikt nas nie popędza, nie krzyczy, nie bije, ale jeszcze niemalże proszą żebyśmy odpoczęli i zjedli. To wszystko trudne było do uwierzenia. Istny cud.
         Gdy wróciliśmy do domu o wyznaczonej porze i zadowoleni z efektów, dwa lub trzy leje zostały zasypane, dostaliśmy porządny obiad-kolację i mogliśmy się umyć i przygotować do snu, jak poprzedniego dnia w stodole. W tym czasie Michał obrządzał konie i krowy, które chyba Johanna potem doiła. Chyba żaden z nas nigdy przedtem nie miał do czynienia bliżej z pracami w gospodarstwie, toteż muszę przyznać z zainteresowaniem nawet przyglądałem się jak sam Bauer, czy Michał radzili sobie np. z końmi zmieniając ściółkę, wygarniając gnój, czy też czyszcząc je, albo zaprzęgając. Jak pięknie na komendę "fuss ab" koń podnosi nogę i pozwala pod sobą coś robić, czy też na "zurück" cofa się i pozwala zaprząc.
         Przed ułożeniem się do spania stwierdziliśmy, że w stodole stoi waga i postanowiliśmy się zważyć. Okazało się, że byłem najchudszy i najlżejszy ze wszystkich, ważyłem skąpe 39 kg.
         W nocy znów mocno słychać było artylerię. Na drugi dzień sytuacja się powtórzyła, z tym że zasypywaliśmy leje na łąkach, położonych między szosą i rzeką Ruhr. Na szosie przemieszczały się drobne oddziały wojska niemieckiego, czy nawet pojedynczy maruderzy. Wieczorem bauer powiedział mi, że ja z Witkiem zostaniemy u nich, a Marian i Henryk, czyli dwaj pozostali pójdą do jego brata. Prosił, żebym tam poszedł z nimi , aby na początek w razie potrzeby pomógł coś przetłumaczyć. Nie było to daleko, trochę ponad kilometr, na górce, toteż niedługo wróciliśmy z powrotem.
         Tego samego wieczora, czy też następnego dowiedzieliśmy się z Witkiem, że nie będziemy już musieli spać w stodole, ale umieszczeni zostaliśmy w niewielkim pokoiku, na poddaszu nad stajnią. Po raz pierwszy, od dłuższego czasu układaliśmy się do spania na łóżkach, mogąc się prawie normalnie rozebrać i przykryć kocami. Było to kolejne fantastyczne przeżycie. Artyleria amerykańska waliła w nocy coraz mocniej.
         Następnego ranka śniadanie jedliśmy już we trzech, ja, Witek i Michał przy stoliku w kuchni. Obok było włączone radio, toteż tłumaczyłem im wiadomości, które tam słyszałem, m.in. o sytuacji na frontach. Gospodyni to zauważyła, toteż już wieczorem radia tam nie było. Za to po obiedzie wypytywała mnie co robiliśmy w Polsce i dlaczego tu przyjechaliśmy? Gdy jej powiedziałem, że obaj z Witkiem chodziliśmy do gimnazjum, że mamy tam rodziny, a do Zagłębia Ruhry i pracy u Kruppa nie przyjechaliśmy z własnej woli, ale po Powstaniu Warszawskim zostaliśmy przywiezieni przymusowo - była zaskoczona. Trudno jej było uwierzyć, a ja coraz więcej i coraz szczerzej jej opowiadałem. Czasem też rozmawiałem z bauerem, ale z nim znacznie mniej i był on w rozmowach znacznie bardziej powściągliwy.

Tadeusz Jarosz

opracowanie: Maciej Janaszek-Seydlitz

Tadeusz Jarosz ur. 24.06.1929 we Lwowie harcerz Szarych Szeregów ps. "Topacz" łącznik-drużynowy drużyny listonoszy Harcerskiej Poczty Polowej

Copyright © 2016 Maciej Janaszek-Seydlitz. Wszelkie prawa zastrzeżone.