1-3 sierpnia

         Od 29-go lipca znajdujemy się bez przerwy w ostrym pogotowiu. O godz. 14-ej zbiórka na wyznaczonym punkcie wymarszu. Godz. 14-ta 30, cały pluton gotowy do akcji. Aby się nie denerwować otrzymujemy zajęcie (robienie kolców). Godziną "W" jest godz. 17-ta. Przybywający z miasta od strony Żoliborza i Woli mówią, że słychać tam strzały. Do godz. 16.30 robimy kolce niektórzy zaczynają wątpić w to, że dziś się zacznie, czy przypadkiem nie zostanie odwołane. Nic dziwnego już czwarty dzień bez przerwy oczekujemy, już były wyznaczane różne godziny w tym czasie. O godz. 16.30 przychodzi ppor. "Piotr" i ustala kolejność wymarszu poszczególnych plutonów. Ponieważ mamy najdalej nasz pluton wyjdzie jako pierwszy. Akcją naszego plutonu dowodzić będą chorąży "Kuliński" i szef kompanii sierżant "Brunet".
         Następuje rozdanie broni, jako oddział saperski ze specjalnym zadaniem otrzymujemy: cztery karabiny k. b., jeden pistolet automatyczny błyskawica oraz pięć siódemek, następnie 45 granatów i butelki samozapalające. Za nami będzie jechał wózek z grzybkami (miny ppanc.), liną i kolcami przeciwsamochodowymi. Niezależnie od wyszczególnionego uzbrojenia chor. "Kuliński" i sierż. "Brunet" posiadają pistolety parabellum. Karabiny zostają przydzielone: "Grey", "Juhas", "Marek" i "Bocian", błyskawice - "Ultor", siódemki - "Kacper", "Sęp", "Ordon", "Lalka" i "Wilk". Każdy otrzymuje również dwa granaty i ci którzy nie mają broni innej oprócz granatów - butelki samozapalające. Mnie przypadają w udziale pozostałe granaty.
         O godz. l6.55 ppor. "Piotr" robi zbiórkę wszystkich plutonów, po krótkiej odprawie i po słowach "Chłopcy, w imię Boga zaczynamy", wyruszamy jako pierwszy pluton żegnani przez tych którzy wyjdą za nami. Podniecenie jest ogromne. Jeden drugiego wyprzedza i bezwiednie przyśpieszamy kroku, pomimo, że mówiono nam żeby zachowali spokój i ostrożność. Karabiny zawinięte są w płaszcze - trochę za krótkie - jak zakryje się od lufy to zostaje kolba, a jak odwrotnie to sterczy goła lufa. Idziemy ulicą Śliską, Twardą, Srebrną do Towarowej. Pierwsze spotkanie z Niemcami następuje już na ulicy Twardej. Samochód wojskowy jedzie w naszym kierunku. Wbiegamy do bramy, ci którzy mają karabiny szykują się do obrony. Strzelać nam wolno tylko w tym wypadku jeżeli zostaniemy zaatakowani przez Niemców. Samochód widocznie nas zobaczył gdyż zawrócił i strzelając w naszą stronę na pełnym gazie pojechał z powrotem.
         Żeby zdążyć na czas musimy biec. Karabiny niosą już odkryte, dobiegamy do Towarowej, tu zostajemy ostrzelani przez Niemców z ekspedycji towarowej (obecnie Dworzec Główny). Zatrzymujemy nadjeżdżający tramwaj, wszystkich ludzi kierujemy w ulicę Srebrną. Tramwajarze chcą jechać do remizy tam mają swój punkt, do obrony są przygotowani mają przy sobie pistolety i granaty. Ci ludzie od godz. 5-tej rano będąc w pogotowiu jeździli na służbie po mieście z bronią.
         Początkowo przyjmujemy obronę w tramwaju lecz okazuje się że nie jest zbyt bezpiecznie gdy cienka blacha dużo okien nie stwarzają żadnej obrony. Obsadzamy więc dom Towarowa 10. Nasz drużynowy "Ultor" uważa, że pomimo ognia ze strony Niemców powinniśmy dojść na wyznaczoną placówkę (mostek nad torami na Towarowej). "Ultor" wybiega z bramy pierwszy za nim biegniemy my. Jest taki ogień że dobiegamy tylko do następnej bramy, jest nas 6-ciu nie wiem czy inni padli czy w ogóle nie wybiegli z poprzedniej bramy. Są "Ultor", "Sęp", "Biały", "Murzynek", "Lalka" i ja. Szykujemy się do dalszego biegu, czekamy tylko na dogodniejszy moment, lecz tym razem to już się nie udaje. Niemcy podeszli nam z boku pod samą bramę i zmuszeni jesteśmy przyjąć obronę. Chcemy zamknąć bramę, lecz dozorca mówi, że nie ma klucza, a może nie chce dać. W bramie bronić się jest nie możliwe, Niemcy wrzucają całe wiązki granatów do bramy. "Ultor" wyznacza punkty z których mamy się bronić. "Lalka" i "Murzynek", pierwsze piętro balkon nad bramą, klatka schodowa, wejście z bramy - "Sęp", "Biały" i "Ultor", ja klatka schodowa naprzeciwko bramy z granatami.
         Jak długo tu wytrzymamy. Zdajemy sobie sprawę, że jeżeli nie doszliśmy na swój punkt to przynajmniej te domy powinniśmy utrzymać, aby oddział piechoty, który ma atakować i zdobyć Ekspedycję Towarową miał skąd rozpocząć atak. Chwilowa cisza. Strzały słychać z ulicy, na pewno bronią się chłopcy pod dziesiątym. Ciekaw jestem czy już poległ któryś z naszych kolegów. "Ultor" mi zaznaczył, że mogę rzucać granaty tylko wtedy gdy będzie w bramie kilku Niemców. Sam o tym dobrze wiem gdyż granatów mam tylko osiem. Niemcy dochodzą do bramy wstawiają automaty i walą na oślep, granaty rzucają do wewnątrz nie zwracając żadnej uwagi ozy jest w kogo i po co, po prostu, żeby zrobić dużo huku. Dziwne, że jeszcze brama nie wyleciała. Jest podziurawiona po większym wybuchu otwiera się lub zamyka sama. Niemcy zaczynają coraz śmielej wchodzić do bramy. Widzę ich wyraźnie jak pojedynczo ukazują się w bramie, rzucają granaty na podwórko i chowają się za domem na ulicy. Z "Ultorem" porozumiewam się przez podwórko, oknem wychodzącym na podwórko z klatki schodowej gdzie on jest. Na ulicy słychać krzyki Niemców. Dowiaduję się, że to "Murzynek", gdy podeszli Niemcy pod bramę rzucił na nich butelki samozapalające, wyglądają jak pochodnie.
         Do okna gdzie jest "Ultor", z posterunku na balkonie przybiegł "Lalka" zawiadamiając, że w pobliżu bramy naszej stoi niemiecki samochód na który zabierają rannych, można by było z balkonu obrzucić go granatami, ale oni ich już nie mają. "Ultor" każe mi o ile to będzie możliwe przebiec do bramy i z bramy zaatakować samochód. Niemców na razie nie ma w bramie. Wbiegam do bramy a następnie wychylam się na ulicę. Samochód stoi tyłem do mnie, Niemcy zamykają klapę nikt do mnie nie strzela, wybiegam w stronę samochodu rzucam najpierw jeden a za nim drugi granat więcej już nie mogę Niemcy zaczęli do mnie strzelać. Kryję się do bramy. Zostaję na razie w bramie lecz "Ultor" każe mi wycofać się na klatkę tam gdzie byłem poprzednio, tam jest bezpieczniej a jak będę potrzebny dadzą mi znać.
         Niemcy zaczynają straszliwie walić po bramie, a następnie wpada ich cała banda do bramy i kierują się na klatkę schodową tam gdzie są chłopcy. "Ultor" zatrzymuje ich serią z automatu a ja w tym momencie rzucam granat do bramy. Niemcy wycofują się z bramy, zostaje ich dwóch, nie wiem może zabici a może ranni. "Biały" chce do nich zejść, aby odebrać broń nie udaje mu się to, Niemcy ustawili dwa erkaemy naprzeciwko bramy po drugiej stronie ulicy a Niemcy leżą po przeciwnej stronie bramy. Brama chyba im przeszkadzała a może tylko tak żeby zrobić większe wrażenie posunęli prawdopodobnie z pięści przeciwpancernej gdyż cała brama wyleciała z zawiasów.
         Po tym wybuchu Niemcy ponawiają atak i tym razem bez skutku, rzucam dwa granaty, posypały się też od strony "Ultora". "Ultor" daje mi znać żebym przedostał się do nich, gdyż nie mają już granatów a automat też jest już nie do użytku. Nie wiem czy mi się to uda, te erkaemy naprzeciwko bramy i mam tylko trzy granaty. Przerzucam jeden granat "Ultorowi" aby chociaż na moment uciszyli z okna balkonu erkaemy naprzeciwko bramy. Udało się "Ultor" złapał ale właśnie w tym momencie Niemcy są znów w bramie. Rzucam granat i biegnę do bramy zatrzymuję się na podwórku odbezpieczam drugi granat - ostatni już - i chcę wejść do bramy lecz wybuchy zatrzymały mnie na moment i to mnie zgubiło. Niemcy z bramy się wycofali i teraz prują po bramie z przeciwnej strony ulicy. Wejść w nią w żaden sposób nie mogę, wracam z powrotem na klatkę schodową. Nie wiem czy "Ultor" rzucił granat czy nie, daje mi teraz znać, że oni będą się starali przedostać dachami do domu Towarowa 10. Tam chyba się jeszcze bronią.
         Oficyna w której ja jestem nie ma połączenia z domem sąsiadującym i w ogóle nie mogą się nigdzie ruszyć. Chcę wejść de mieszkania, ale drzwi są zamknięte, może nikogo nie ma, a może nie chcą mnie wpuścić. Tak, to już koniec, dziwny trochę nie boję się ale nie chciał bym umierać a tym bardziej żeby mnie wzięli i męczyli, jestem taki młody. Muszę się gdzieś skryć może się jeszcze uda. Biegnę na górę. Otwarta. Przez okienka na strychu widzę jak czołgają się po dachu "Ultor", "Sęp" i "Biały". Niemcy z Ekspedycji prują do nich. "Biały" jest chyba ranny, lewą nogę ciągnie za sobą nie podpiera się na niej ciekawe kiedy dostał. Co z "Murzynkiem" i z "Lalką" byli przecież na tej samej klatce schodowej, dlaczego się nie wycofują razem z tamtymi, może już nie żyją. Żeby dostać się na dom Towarowa 10 muszą skoczyć o piętro niżej. "Biały" waha się, po skoku chyba nie utrzyma się na jednej nodze a dach jest spadzisty. Pierwszy skoczył "Ultor" za nim "Sęp" a następnie "Biały". Tak jak przypuszczałem nie utrzymał się na jednej nodze upadł na ręce i żeby nie "Sęp" i "Ultor" którzy leżeli u spadku dachu "Biały" znalazłby się na podwórku.
         Niemcy weszli już na podwórko, słychać ich głosy, gdzie się schować. Na całym strychu nie ma nic możliwego, w końcu znalazłem klapę i niewielki kanał przez który przechodzą rury. Wciskam się i przykrywam klapą. Pozycja strasznie niewygodna, najwyższy czas, bo Niemcy już strzelają na klatce schodowej. Weszli na strych, od wejścia walą po strychu, czy przyjdzie im do głowy sprawdzać dokładnie. Jeżeli nawet otworzą klapę, to może mnie nie znajdą. A jeżeli znajdą to co? Czy od razu tu zastrzelą, czy zabiorą i będą męczyć. Dowody swoje mam, ale i opaskę biało czerwoną. Nie wiem w tej chwili gdzie jest, żeby się jej pozbyć. Szukać nie mogę gdyż nie mogę nawet ręką poruszyć. Chyba wyszli. Nie słychać kroków ani strzałów. Może już można wyjść? Tak niewygodnie tu leżeć, te rury, wszędzie je czuję. Która godzina, czy ja tu długo tak już leżę.
         Na podwórzu słychać głosy. Wyraźnie słyszę jak "Lalka" woła dziadka, kogo, po co, co on tam robi na podwórku nie wiem. Znów słychać głosy Niemców, nie, nie mogę jeszcze stąd wyjść, mogą przeszukiwać wszystko jeszcze raz, a do mieszkania i tak mnie nikt nie wpuści. W sąsiednim domu bronią się chyba chłopcy, a może przyszedł oddział, który miał atakować Ekspedycję Towarową. Ciekawi mnie bardzo, jaka jest sytuacja na mieście, czy udało się gdzieś. Już jest chyba późno, bo wszystko mam drętwe, dłużej tu już nie wyleżę. Otwieram klapę. Słychać, że ktoś idzie. Zamykam z powrotem. Słychać męskie głosy, mówią że trzeba znosić wodę i oblewać dach. Tak teraz będę mógł wyjść, niech tylko się oddalą. Wychodzę. Patrzę przez okienko w dachu. Jest ciemno, obok pali się dom Towarowa 10, ten, w którym bronili się chłopcy. Nad miastem w wielu punktach widać łuny. Ludzie przynoszą wodę i piach. Oblewają dach, zabezpieczają przed przeniesieniem się ognia z sąsiedniego domu. Strzałów nie słychać, tylko od czasu do czasu pojedyncze. Czy chłopcy zginęli, a może udało się im wycofać.
         Pomagam w przygotowaniach do obrony przed ogniem. Polewamy dach, obsypujemy piachem i na tym schodzi cała noc. Noc która miała być pierwszą nocą wolności. Noc na którą czekaliśmy tyle lat. Noc o której każdy z nas marzył, widział ją piękniejszą, niż najpiękniejszy dzień. Wsłuchuję się, czy na mieście słychać strzały, tam walczą, tam może są wolni. Co będzie ze mną, czy przypadkiem nie zechce się Niemcom podpalić i tego domu. Już się robi widno, jestem strasznie głodny. Miałem jedzenie, bo każdy miał posiadać wyżywienie na trzy dni. Po trzech dniach mieliśmy połączyć się z armią idącą ze wschodu. Rosjanie podchodzili do Pragi już tak, że może dziś albo jutro będą w Warszawie. Na mieście słychać czołgi i wybuchy ciężkich pocisków, może to już rosyjskie. Oby tak było.
         Jest godzina 10-ta, Niemcy przyszli żeby wszyscy opuścili dom i udali się do Ekspedycji. Ludzie bardzo niechętnie zaczynają wychodzić. Najpierw mają wychodzić kobiety z dziećmi, mężczyźni na razie muszą pozostać. Wyszło niewiele osób, boją się, mniej więcej za jakieś trzy godziny po raz drugi Niemcy namawiają do opuszczenia domu, tym razem zezwalają na opuszczenie domu wszystkim razem. Pierwsi wychodzą mężczyźni, których żony wyszły poprzednio, chcą być razem albo przynajmniej zobaczyć, co się stało z ich żonami i dziećmi. Co ja mam robić? Jeżeli sprawdzą miejsce zamieszkania, a sprawdzają wszystkim przy wejściu do Ekspedycji, od razu się wyda. Mam jeszcze tłumaczenie, że mnie tutaj zastała strzelanina.
         Decyduję się. Wychodzę wraz z grupką kobiet. Biorą moją kartę rozpoznawczą, patrzy na mnie i na kartę, oddaje mi kartę i w tym momencie otrzymuję uderzenie w twarz. Karabinem wskazuje mi żebym szedł z powrotem. Nogi stają się miękkie. Idę i czekam momentu, kiedy padnie strzał. Tak doszedłem do bramy. W bramie puściłem się biegiem przez podwórko i do piwnicy wpadłem jak bomba. Co teraz robić? Jest kilka osób, które nie chcą wychodzić, a chcą pozostać na miejscu. Niemcy chcą chyba ten dom też podpalić, gdyż w innym wypadku po co by mi kazali iść do niego. Jestem strasznie zmęczony i głodny. Jest godz. 16-ta. Ktoś mówi, że Niemcy podpalają dom. Wychodzimy zobaczyć. Tak, frontowa oficyna już się pali. Teraz wszyscy decydują się wyjść. Ja nie mam po co. Niemcy nie chcą wypuszczać. Mówią, że będą strzelać do wychodzących. Wbiegają na podwórze, rzucają granaty i benzynę na naszą oficynę.
         Znajdujący się w piwnicy decydują się biec do bramy. Może się uda. Wychodzę ostatni. Wszyscy weszli już w bramę. Waham się, czy iść za nimi czy nie. Wtedy słychać serię z karabinów i automatów. Wbiegam z powrotem do piwnicy. Czekam, nikt się nie wrócił. Wszyscy zostali w bramie. Jestem sam. Co robić? Czy iść na bramę, żeby tam mnie zabili, czy czekać żebym się żywcem spalił. Jeżeli wyjdę i mnie nie zabiją a zostanę rannym będę się męczył to to samo co palić się. Jestem zupełnie bezsilnym drętwy, nic nie czuję, słyszę tylko, że co trochę ktoś przebiega przez podwórko, tłuką się szyby i wybuchy granatów. Zaczyna ogarniać mnie rozpacz. Biegam po piwnicy i szukam jakiegoś wyjścia. Piwnice są połączone tak że można. chodzić pod całym domem. Będąc w piwnicach frontowej oficyny słyszałem rozpaczliwy krzyk starszego mężczyzny, którego Niemcy zabarykadowali w sklepiku, do którego wejście było z ulicy.
         Błądząc tak po piwnicach doszedłem do wniosku, że mam wyjście, właściwie nie wyjście, ale krótką śmierć. Skoczyć z czwartego piętra, a nawet z dachu będzie jeszcze wyżej i pewniej. Panicznie boję się ognia. Boję się spalić. Wychodzę na górę na klatkę schodową, dochodzę tylko do półpiętra, wyżej wszystko stoi już w płomieniach, schody się palą i bucha ogień z mieszkań. Spojrzałem na podwórko. Stąd żeby skoczyć, to nawet by mi się nic nie stało. Ostatnia szansa na krótką śmierć i też nic z tego. Powoli schodzę do piwnicy. To już koniec. Pozostało tylko poczekać. Ktoś mnie rusza za ramię. Nie słyszałem, kiedy tu przyszedł skąd się wziął. Nie wiem jak długo tak siedziałem, nie czując gryzącego dymu w oczach i gardle. Ucieszyłem się bardzo, że nie jestem sam. Był to mężczyzna w wieku trzydziestu lat. Powiedział, że musimy się jakoś ratować.
         Dom pod dziesiątym, który był podpalony wczoraj, już się wypalił, nawet w piwnicach i tylko jest żar, ale przy zejściu do piwnic tam może być świeże powietrze. Będzie można zatrzymać się, a nawet stamtąd wyjść na podwórko. Z którego w nocy może uda się przedostać na Srebrną. Chciałem od razu tam iść, ale on mnie powstrzymał. Uważał, że tam zawsze zdążymy, a czym dłużej tu będziemy, tym bardziej tam przygaśnie i wystudzi się. W takim razie postanowiliśmy siedzieć tu, dotąd dokąd tylko będzie można. Jest drugi dzień sierpnia. Teraz już nie odczuwam głodu, tylko mam pragnienie, mimo że od rana pierwszego sierpnia nic nie jadłem. Słychać trzaski i jakieś wstrząsy, prawdopodobnie zarywają się sufity i wszystko leci na dół. To nas ruszyło z miejsca, przeszliśmy do przejścia. Zacząłem się obawiać, czy w ogóle przejdziemy do miejsca, gdzie było zejście do piwnicy, jest taki straszny żar. Jak daleko od nas jest to zejście, nie wiemy. Blisko nas jest wypalona piwnica, której okienko wychodzi na podwórze. Co prawda okienko jest wysoko i jest nieduże, jednak może uda się wyjść przez nie na podwórko i przeleżeć, aż będzie zupełnie ciemno.
         Podrywa nas do tego zerwanie się sklepienia w sąsiedniej piwnicy. Pierwszy wyskakuje mężczyzna i podciąga się na rękach do okienka. Krzyczy przeraźliwie i spada z powrotem. Wszystko jest tak strasznie gorące, że nie można dotknąć. Jego dłonie to jeden duży bąbel. Pozostaje tylko próba przebiegnięcia. Ja mam biec pierwszy jak dobiegnę, on pójdzie za mną. Biegnę, żar gorąco, potykam się o coś, padam. Czuję jakieś ciało, poderwałem się, nie mam czym oddychać. Ubranie zaczyna się palić. Zawracam. Ogarnia mnie rozpacz. W piwnicy jest woda. Gasimy ubranie. Sąsiednie piwnice w domu gdzie jesteśmy już się zaczynają palić. Oblewamy ubrania wodą, dłużej już tu nie możemy przebywać, sklepienie nad nami trzeszczy, może się lada moment zerwać. Wkładam zwilżoną chusteczkę do ust i biegnę pierwszy. Po przebiegnięciu kilkunastu metrów wpadam w przestrzeń piwnic nie spalonych, idę po wodzie. Jedna z piwnic uchylona, wchodzę do niej, po ścianie leje się woda, za mną wchodzi mężczyzna, kroki swoje kierujemy do wody. Napić się chociaż tej płynącej po ścianie wody i obmyć twarz.
         Rozglądam się po piwnicy. Siedzą tam dwie kobiety, żywe. Są mieszkankami tego domu, siedzą tu już drugi dzień. Przez piwnicę przechodziła rura, która pękła od gorąca i to spowodowało, że ta piwnica i najbliższe nie spaliły się - z rury cały czas leje się woda. Mam przy sobie opatrunki osobiste, zakładam mężczyźnie na ręce. Zabieram się do wyrwania okienka, bo tylko przez nie będziemy mogli wydostać się na podwórko. Nie ma czym go wyważyć i trzeba to zrobić cicho. Dłubię więc starym pilnikiem przy łączeniu cegieł i w ten sposób wyjmuję jedną cegłę po drugiej, a potem całe okienko. Wychodzę, aby zorientować gdzie będzie można się przedostać. Jest noc. Nie wiem, która godzina. Wychodzę, kobiety proszą, żeby ich tylko tu nie zostawiać.
         Niewiele mogę zobaczyć, wszędzie ciemno i nie wiem czy na Srebrnej są Niemcy. Postanawiam czekać do rana. Jest już trzeci dzień sierpnia. Już trzeci dzień miotam się szukając wyjścia. Chwilami wątpię w to, że się uratuję. Co zrobić jeżeli na Srebrnej są Niemcy? Za dużo mam czasu do rozmyślania i to coraz bardziej mnie rozbraja. Kiedy biegłem przez palące się piwnice i wpadłem tam, gdzie było powietrze, myślałem, że jestem już uratowany. Tu jednak świeża pułapka, którą trzeba pokonać. Robi się już jasno, wychodzimy wszyscy przez okienko na podwórze, a następnie czołgając się do oficyny od ulicy Srebrnej. Zatrzymujemy się w piwnicy. Idę na rozpoznanie terenu. Mój współtowarzysz jest zrezygnowany.
         Bolą go strasznie ręce. Dochodzę do dziury wybitej w murze, przez którą można przejść na skład desek przy ulicy Srebrnej. Ciekawe kto ją zrobił? Czy chłopcy gdy się wycofywali z tego domu, czy może Niemcy, aby móc iść dalej. Wracam i idziemy wszyscy razem. Za mną dwie kobiety, a na końcu mężczyzna. Jestem w strasznym napięciu. Nikogo nie widzę. Jeżeli idziemy do naszych dlaczego nikt się nie odzywa, jeżeli do Niemców dlaczego nie strzelają. Dochodzimy do domu Srebrna 7. Tu zostajemy zatrzymani. Pierwsze wrażenie: Niemcy. Ale okazuje się że to powstańcy, tyle że w niemieckich mundurach i hełmach. Mam szczęście. Teraz mogę odpocząć i oczywiście coś zjeść. Pytam o tych, którzy bronili się 1-go sierpnia w domach Towarowa 8 i 10. Dowiaduję się, że wszyscy wyszli cało oprócz jednego, który zaginął. Dwóch zostało rannych. Nie wiedzą, gdzie się wycofali. Wierzę jednak, że będzie można ich odnaleźć. Tak tym jednym zaginionym jestem ja.
         Nie zastanawiam się, jakim cudem żyję. Na pewno mamy dużo szczęścia, jeżeli wszyscy żyją z naszego plutonu i mamy tylko dwóch niegroźnie rannych. Biorąc pod uwagę to, że Niemców zginęło co najmniej kilku. A uzbrojenia nie ma co porównywać z Niemcami.
         Te trzy dni pokazują, jaką cenę płaci się za wolność.